Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

vositalardan foydalaniladi. Harakatni boshqarish tizimining tasnifiga 
binoan qanday texnik vositalar ishlatilishi 4.8-jadvalda keltirilgan. 
Avtomobil yo‘lidagi harakatni avtomatik ravishda boshqarish va 
hisobga olish maxsus o‘lchov asboblarini yaratishga olib keladi. Maxsus 
o‘lchov asboblari yordamida operativ ravishda transport oqimidagi 
avtomobillar soni, tezligi, transport vositasining uzunligi, transport 
vositasining yuk ko‘tarish qobiliyati va boshqa parametrlari o‘lchanadi. 
Bunday parametrlarni o‘lchovchi asboblarni odatda transport 
detektorlari deb ataladi. 
Transport oqimining tavsiflarini aniqlashda quyidagi o‘lchash 
usullaridan 
foydalaniladi: 
mexanik-kontaktli; 
induktiv-magnitli; 
impulslab zondlash; avtomobillarni nurlash; fotografik televizion; 
maxsus avtomobil boshlagich. 
4.8-jadval 
№ 
HTB tasnifi 
Foydalaniladigan asosiy texnik vositalar 
1. 
Eng sodda 
Doimiy axborot beruvchi yo‘l belgilari. Yo‘l to‘siqlari va 
yo‘naltiruvchi qurilmalar. Davrlar bo‘yicha harakat miqdorini 

---

65 
o‘lchash
2. 
Sodda 
Yo‘l belgi chiziqlari, doimiy va o‘zgaruvchan axborot beruvchi yo‘l 
belgilari. Yo‘l to‘siqlari va yo‘naltiruvchi qurilmalar. Xavfli 
uchastkalarda yoritilgan yo‘l belgilari. Avtomatik yoki kuzatuvchi 
yordamida harakat miqdorini hisoblash. 
3. 
Murakkab 
chiziqli 
2-punktdagilar hamda masofadan boshqariladigan svetoforlar, xavfli 
uchastkalarni televizon namoyish qilish, yo‘l bo‘ylab aloqa harakatini 
avtomatik o‘lchash 
4. 
Murakkab 
tarmoqli 
Boshqariladigan belgilar, svetoforlar, transport chorrahalarida yo‘l 
bo‘ylab aloqani boshqaradigan punktlar. Harakatni avtomatik usulda 
o‘lchash va uning ma’lumotlarini EHMda hisoblash. 
5. 
Muayyan 
joydagi 
Havoni gazlar bilan ifloslanganligini va yoritilganlikni nazorat 
qiluvchi datchiklar tizimi. Ventilyatsiyani, yoritilganlikni va televizon 
namoyishni masofadan boshqarish tizimi. Harakatni avtomatik usulda 
hisoblash. 
6. 
Avtomatlash-
tirilgan 
To‘liq yo‘lni jihozlash, yo‘lning, atrof-muhitning, ob-havoning holati 
to‘g‘risida doimiy axborot beruvchi datchiklar tizimi. Boshqariladigan 
yo‘l belgilari, svetoforlar, televizion namoyishlar. Bularning hammasi 
EHMda boshqariladi
7. 
Yo‘l tarmog‘ini 
avtomatlashtirilg
an 
4 va 7-punktlardagidek hamda yo‘l bo‘ylab va asosiy transport 
chorrahalarida boshqaruv markazi, YHXB va yo‘l boshqarmalari 
bilan so‘zlashuv punktlari belgilanadi 
8. 
Yo‘l tarmog‘ida 
axborot berib 
boshqarish 
Yo‘l tarmoqlarida harakatlanayotgan transport oqimining parametrlari 
haqida axborot beruvchi datchiklar tizimi. Hamma avtomobillarni 
radio-telepriyomniklar bilan kerakli axborotlarni qabul qilish uchun 
jihozlash. Yo‘lda axborotni boshqarish uchun punktlar.
9. 
Yo‘lning ishlab 
turishini 
avtomatlash-
tirish 
6-punkt kabi hamda yo‘lning ishlash qobiliyatini va uning holatini 
baholovchi maxsus harakatlanuvchi laboratoriya 
10. 
Yo‘l 
tarmog‘ining 
ishlab turishini 
avtomatlash-
tirish 
7 va 9-punktlar kabi 
11. 
Avtomobillarni 
marshrut 
bo‘yicha 
avtomatik 
boshqarish 
Yo‘l 
qoplamasining 
tagida 
maxsus 
boshqaruvchi 
kabel. 
Avtomobillarning maxsus jihozlari. Boshqarish markazi.