Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

c h o ' y a n ,
mis, alum in, rux, qalay, q o ‘rg‘oshin. Bu qatorda m ateriallar 
yeyilishga chidam liligi b o ‘yicha ketm a-ketlikda keltirilgan.
3.4. VAKUUMDAGI ISHQALANISH VA YEYILISH.
3 .4.1. VAKUUMDAGI SHAROIT BELGILARI
Ishqalanish qism larining vakuumda ishlash sharoiti oksid va 
adsborbsion pardalarning past tezlikda tiklanishi, m ateriallarning 
bug‘lanishi va buzilishi, fazaviy holati va m exanik xususiyatlarning 
o ‘zgarishi ham da issiqlik uzatishning susayishi bilan xarakterlanadi. 
Vakuum lik darajasi XI d  nisbat bilan baholanadi.
X — gazning ikki molekulasining to ‘qnashishiga qadar bir 
m olekula bosib o ‘tadigan o ‘rtacha masofa. d  — m azkur jarayon uchun 
ahamiyatli b o ‘lgan chiziqli o ‘lchov.
X I d  nisbatga ko ‘ra vakuum ni m a’lum bosimga m os tarzda 
to ‘rtta darajaga b o ‘linadi (3.2-jadval).
3.2-jadval
Vakuum darajasi
Past
0 ‘rtacha
Yuqori
0 ‘ta
< 1
- 1
> 1
yuqon
B osim
d
, Pa
> 1 0 0
о 0
1
о
1
1 0 ~‘ - 10~3
<
10~3
Vakuum dagi gazda uglevodorodli birikm alar b o ‘lsa «yoq‘li», 
bo‘lmasa «yoq‘siz» vakuum deyiladi.
Yerda yuqori va o ‘ta yuqori vakuum hosil qilish va ushlab turish 
uihoyatda murakkab bo‘lib, o ‘ta qimmat nasos va apparatlardan foyda- 
lanishga to ‘g‘ri keladi. Kosmik fazodagi vakuum tez hosil bo'ladi, 
nurlanishli, o ‘ta past yoki o ‘ta yuqori haroratliligi bilan xarakterlanadi.
3.4.2. VAKUUM SHAROITIDA ISHLOVCH1 QISMLARGA 
Q O ‘YILADIGAN TALABLAR
Talablar m aterialga, konstruksiyaga va vakuum gigienasiga xos 
bo'ladi. M ateriallar m inim al gaz ajratuvchi, g ‘ovaksiz past tezlikda 
bug'lanadigan, ishqalanish va korroziyaga chidam li b o ‘lishi kerak.

---

Jism tanasi yoki sirtidan vaqt birligida ajralayotgan gaz m iqdori 
nisbiy gaz ajratish tezligi deb ataladi.
Ishqalanish qism idan ajralayotgan gaz oqimi: