Qabul qildi : H. Madaminov

Мобил алоқа тизимига маълумотларни тақдим қилиш турлари ва чиқиб кетиш кетиш эхтимолли каналлари.

Мобил алоқа тизимида маҳфий маъ­лумотлар муаммосининг ечимини мурак­каблигининг асосий сабабларидан бири бўлиб, унинг ушбу тизимлардаги жисмоний турларининг кўплигида ҳисобланади, бу эҳтимолли чиқиб кетиш каналларининг мавжуд бўлишини олдиндан башорат қилади ва шу билан жисмоний ҳамда функционал жиҳатдан ҳимоя тизимининг кенг қамровли ҳимоясини ташкил қилиш­ни тақозо этади.
Шундай қилиб, идоравий тасарруфда бўлган замонавий автоматлаштирилган мобил алоқа тизимларида маълумот нутқ кўринишида, матн кўринишида, ёки қоғоздаги график тасвирларда, фото- ва кинопленкада, прекцион экаранларда, шу жумладан ЭҲМ мониторларида ва бошқа кўринишларда айланиши мумкин.
Алоқа каналлари бўйича мобил алоқа тизимларининг объектлари орасида айла­наётган маълумотларни ўғирлаш ҳолатла­ри ҳам радиоканаллар линиялари орқали узатилаётганда, ҳам симли линиялар орқа­ли узатилаётганда юз бериши мумкин.
Мобил алоқа тизимларининг объектла­ри ҳудуди ташқарисидан техник разведка олиб бориш имконияти, маълумотлар чиқиб кетиш техник каналларининг мав­жудлиги билан аниқланади. Мобил алоқа тизимларининг объектларидаги маълумот­лар чиқиб кетиш каналларининг барчаси 3 та асосий тоифага ажратилади:

• 
  акустик каналлар;
  
• 
  оптик каналлар;
  
• 
  техник воситаларнинг чиқиб кетиш каналлари.
  

Хавфли каналлар тарқалиш тури бўйича акустик каналлар атмосферали ва ви­броакустик, оптик каналлар – кўринадиган ва тўлқинларнинг инфрақизил диапазонли каналларига ажратилади. Техник восита­ларнинг чиқиб кетиш каналларига майдон каналлари, уларга кўрсатилган восита­ларнинг электрик ва магнит майдонлари ҳамда линия каналларидан иборат. Уларга мобил алоқа тизимининг қуриқланадиган объектлари ҳудудидан ташқаридаги ҳар хил турдаги занжирлар ва электр ўтказув­чи конструкциялар киради.
Мобил алоқа тизимининг объектларида маълумотлар чиқиб кетишининг асосий каналлари жисмоний майдонлар ҳисобга олинган ҳолда кўриб чиқилади:

• 
  акустик канал бўйича чиқиб кетиши;
  
• 
  виброакустик канал бўйича чиқиб кетиши;
  
• 
  шифрловчи ва дешифрловчи ускуна­ларга эга бўлмаган симли ва радиоалоқа каналлари бўйича чиқиб кетиши;
  
• 
  электромагнит каналлари бўйича чиқиб кетиши;
  
• 
  электр энергиянинг истеъмоли бир маромли бўлмаганлиги ҳисобига асосий техник воситалари электр таъмино­тининг иккиламчи манбалари орқали чиқиб кетиш;
  
• 
  электрик, магнитли ва акустик майдон­лар хавфли сигналининг ёрдамчи техник воситаларга таъсир кўрсатиши натижа­сида чиқиб кетиши;
  
• 
  ерга уланган сим занжирларидаги хавфли сигналнинг электр энергияси ҳисобига чиқиб кетиш;
  
• 
  маҳфий маълумотлар узатиладиган занжирлар орасидаги ўзаро таъсир ва объект хавфсизлиги ҳудудидан ташқа­рига чиқишга эга бўлган ёрдамчи техник воситаларнинг занжирлари орасидаги ўзаро таъсир ҳисобига чиқиб кетиш;
  
• 
  асосий техник воситалари билан шакллантирилган наводкаларнинг электро­магнит нурланишлари ҳисобига маълу­мотларнинг чиқиб кетиши.
  

Мобил алоқа тизимидан маҳфий маълумотлар чиқиб кетиш каналларининг барчасини аниқлаш, уларни ҳимоялаш муаммосини ечиш йўлларини ва усуллари­ни белгилашнинг муҳим шарти эканлигини қайд этиш зарур.