Qaraqalpaq ádebiyatí

dramanıń mazmunı. Dramanıń tiykarǵı ideya-tematikası 
ótken ásirdiń bas gezinde Qaraqalpaqstan jerinde, sonnan 
Shımbayda bolıp ótken tariyxıy waqıyanı súwretlewge arnaladı. 
1916-jılı Esim kanalın qazıwshılar Aynazar, Sáyeke, Qosbergen, 
Ayqan, Qabıl hám taǵı basqalar túslik shayın iship dem alıp 
atırǵan bir payıtta, olardan salıq hám nesiyege alǵan qarızın 
óndiriwshiler keledi hám tez waqıttıń ishinde tólewi kerekligin 
eskertedi. Miynetkesh xalıqtıń qazıwda kórgen azabı azday, onıń 
ústine márdikarǵa adam alıwı, qálemese júz tilla berip qalıwı 
kerekligi olardıń ızasın keltiredi. Olar qazıwdı basqarıwshı 
aqsaqallarǵa aytqan arızı tıńlanbaǵanlıqtan, Shımbaydaǵı pat-
sha húkimeti tárepinen qoyılǵan pristavqa sóylesiw ushın on 
bir adam jiberedi. Pristavta olardıń arızın tıńlawdıń ornına 
qazıwshılarǵa qarsı kúsh kórsetedi. Onnan keyin narazı xalıq 
pristavtı óltiriw kerek degen sheshimge keledi hám onı óltiredi. 
Olardıń ústinen tergew jumısları alıp barılıp, Tórtkúl tyurmasına 
qamaladı. Pyesanıń sońında olar qamaqtan azat boladı.
8 — Qaraqalpaq ádebiyatı, 11-klass

---

114
Bul pyesanıń taǵı bir ózgesheligi qara sóz benen (diolog 
usılında) jazıladı. Bul da avtordıń 1920-jıllardagı qaraqalpaq 
dramaturgiyasına qosqan jańalıǵı edi. Bul dáwirde dóretilgen 
pesalardıń kópshiligi derlik qara sóz benen qosıq aralasıp 
keledi. Bul pyesa 1925 — 28-jılları xalıq arasında keńnen 
málim bolıp, xalıq onı kórgen waqıtları «Áne Sáyeke batır», 
«Áne pristav jalmawız» dep hárbir qaharmanına ózinshe 
baha beredi. Dramada Sáyeke obrazı jetekshi orın tutadı hám 
drama dawamında ele de tereń ashılıp baradı. Ol kámbaǵal 
bolıwına qaramastan, kewil sarayı taza, haq sózli, hár qanday 
zorlıq-zombılıqqa shıdamaytuǵın batır tulǵalı jigit. Sáyeke 
Qabıl, Qosbergen, Aynazar, Ayqan sıyaqlı óz miyneti menen 
kún kóriwshi miynetkesh xalıqtıń táreptarı sıpatında kózge 
túsedi. Olardıń ózin qorshaǵan ádalatsız turmısqa qarsılıǵı 
dramadaǵı tariyxıy waqıyalardıń tiykarında isenimli hám tásirli 
jazılǵanlıǵınan dárek beredi.
Qasım Áwezovtıń 1967-jılı «Shıǵarmaları hám awdarmaları» 
basılıp shıqqan bolsa, bul kitap 1987-jılı ekinshi mártebe tolıqtı-
rılıp qayta basıldı.