Qaraqalpaq ádebiyatí

С. Ахметов, Қ. Камалов ҳәм т.б. Қарақалпақ әдебияты. Орта мектеп-
лердиң XI класы ушын сабақлық. — Нөкис: «Билим», 1997. — Б. 76 — 77.

---

126
turmısı, ekonomikası hám basshı kadrlardıń isleri menen jaqın-
nan tanısıp shıǵadı.
Abat Farxadovich óziniń kishi peyilligi, awıl adamlarınıń 
hárbiri menen álpayım sıylasıqlı qarım-qatnas jasawı menen de 
úlken isenimge erisedi. Ol ayırım basshı xızmetkerlerdiń minez-
qulqındaǵı unamsız illetlerdi saplastırıwǵa, xızmet ornın pay-
dalanıp tegin dúnya toplawshılarǵa, qosıp jazıwshılarǵa, jırıp 
jewshilerge tabanlılıq penen qarsı turadı.
Romannıń mazmunında búgingi kúni jiyi aytılıp atırǵan jer,
suw, ekologiyalıq mashqalalarǵa da dıqqat awdarılǵanın kóremiz.
Avtor «Qırqqız» dástanınıń mazmunı tiykarında kino povest 
dóretti. Ulıwma, I. Qurbanbaev 40-jıllardıń ekinshi yarımınan 
baslap 60 jıl dawamında kórkem dóretiwshilik miynet penen 
tınbay shuǵıllanıp keldi. «Júrek hámiri menen» (1959), «Gúl jay-
natıwshıları» (1961) toplamları onı jurtshılıqqa talantlı jurnalist 
etip tanıstırsa, «Jollar» (1961) qosıqlar hám poema toplamı me-
nen bir qatar nama qosıqları onıń shayırlıqtan da qurı alaqan 
emes ekenligin kórsetti. 
Degen menen, I. Qurbanbaev, qanday janrda dóretiwshilik 
miynet etpesin, óziniń tiykarǵı janrı-prozaǵa sadıq bolıp qaldı. 
50-jıllardıń aqırı menen 60-jıllarda dóregen «Bir awız sóz», «Ti-
riliw», «Tanıslar» povestleri onı jurtshılıqqa jazıwshı sıpatında 
tán aldırǵan shıǵarmalar boldı. Onıń bul shıǵarmaları ideyalıq-
kórkemlik dárejesi boyınsha búgingi kúnde de óz áhmiyetin 
joǵaltqan joq. 
Hárqanday jazıwshınıń súyikli teması bolatuǵını sıyaqlı, 
I. Qurbanbaev dóretiwshiliginde awıl teması — eń baslı tema bolıp 
qáliplesken. Bunı biz jazıwshınıń «Altın masaq» (1969) roman-
dilogiyası menen «Isenim» romanınıń 1 — 2 kitabında sóz etilgen 
mashqalalardan ayqın sezemiz. «Miskin waqıyaları» (1985) po-
vest-gúrrińleri toplamı jazıwshınıń búgingi zamanlaslarımız 
obrazın jaratıwda da qaraqalpaq prozasına salmaqlı úles qosqan-
lıǵın dálilleydi. 
Qullası, jazıwshınıń búgingi kúnge deyin jigirmadan aslam 
kórkem shıǵarmalar toplamı jarıq kórdi. Onıń balalar ádebiya-
tına baǵıshlanılǵan ilimiy miynetleri bolsa búgingi kúnde orta 
arnawlı hám joqarı oqıw orınları studentleriniń eń jaqın járdem-
shilerine aylanbaqta. 

---

127
I. Qurbanbaev óziniń jeke iskerligi boyınsha da qaraqalpaq 
prozasınıń rawajlanıwına salmaqlı úles qosqan jámiyetlik ǵayrat-
ker. Sebebi, ol «Ámiwdárya» jurnalına Bas redaktor bolǵan 
jıllarda (1966 — 1971-jıllarda) T. Qayıpbergenov, Q. Sultanov, 
Sh. Seytov, U. Pirjanov sıyaqlı talantlı jazıwshılarımızdıń eń jaqsı 
prozalıq tuwındıları kóplep jarıq kórdi. 
Jazıwshı, álbette, bul tabıslar menen sheklenip qalǵan joq. 
Ǵárezsizlik jıllarında da jemisli miynet etip, bir qatar prozalıq, 
poeziyalıq shıǵarmaların jurtshılıqqa usındı.
Juwmaqlap aytqanda, xalıq jazıwshısı Ismayıl Qurbanbaev 
XX ásir qaraqalpaq poeziyası menen prozasına, sonday-aq áde-
biyattanıw iliminiń rawajlanıwına salmaqlı úles qosqan kóp qırlı 
talant iyesi bolıp tabıladı.