Qaraqalpaq ádebiyatí

Batırlıq haqqında qosıqlar
Ǵ„ázep penen atlandım,
Arıslan kibi taplandım.
Batırın jıǵıp bapladım,
Endi meni kim tutar. (1-tom, 146-bet)
Xan shatırı qurıldı,
Sawashqa dabıl urıldı.
Jawlar jeldey úyrildi,
Qashqan menen qutılmas. (1-tom, 203-bet)
Alıplar bári sap keler,
Bir birine táp berer.
Qátesiz oq atadı,
Kimler oǵan shaq keler? (1-tom, 240-bet)
Jawdıń tobın ayırdım,
Alıptıń moynın qayırdım,
Bir neshshesin mayırdım,
Aldım altın gúmisin. (1-tom, 351-bet)
turmıs qosıqları
Buzıldı bul zamanlar,
Jıynaldı kóp jamanlar,
Kemeyip bilimdanlar,
Ilim-hikmet joǵaldı. (1-tom, 128-bet)
Jaman adam joq bolsın,
Haq, ádalat kóp bolsın,
Qozı, bóri jarassın,
Móminlerden bek bolsın. (1-tom, 130-bet)
Ilay, balshıq diziler,
Kámbaǵallar eziler,

---

27
Suwıq qattı seziler,
Barmaqların úpleser. (1-tom, 249-bet)
Dáslep ata-anańnıń,
Qádirle sen sózlerin,
Umıtpa jırtıq kiyimdi,
Dáwletli bolǵan gezleriń. (1-tom, 463-bet)
Muhabbat qosıqları
Jasırın muhabbat,
Bir kúni biliner,
Awırıw kózdi jasırma,
Pash eter irińler. (2-tom, 199-bet)
Ayaqta qalmadı dárman,
Men házir járdemge zarman,
Qalmasın kewilde árman,
Súyiklim, meni tez emle. (1-tom, 361-bet)
Joldasıńdı húrmet qıl,
Ózgelerge kóz tikpe,
Baǵa almasań tawıqtı,
Kóz salmaǵıl keklikke. (3-tom, 18-bet)
Joqlawlar
Alb Er Tunǵa óldimu,
Esiz axu qaldimu,
Uzlaq óchun aldimu,
Emdi nuraq artidur. 
(Alıp Er Tánge óldi me? Mına dúnya rastan da onnan ayırı-
lıp qaldı ma? Yaki zamana onnan óshin aldı ma? Pútkil el jurt 
oǵan jan júregi menen qayǵırıp atır).
Iaǵı ótin ochurgan,
Toyding ani kóchurgan,
Ishlár tuzub kechirgan,
Tegdi oqı ólturur.

---

28
(Ol dushpannıń otın óshirip, ózi sawash bolǵan gezinde 
áskerlerdi tártipke salatuǵın edi. Jáne dushpannıń sebin buzıp, 
qıyın islerdi atqaratuǵın edi. Oǵan ájel oǵı tiydi).
Bekler atin erǵurub,
Qazǵu ani turǵurub,
Manǵizi yuzi sarǵarib,
Qorqum engar turtulur.
(Bul awır qazanı esitkende beklerdiń bári de at shaptırıp 
keldi. Qayǵı-hásiretten adamlardıń júzi tap zapıranday sarǵayıp 
ketti).
naqıl-maqallar
1. Jawdı ayasań, basıńa shıǵadı.
2. Qayǵını er kóterer,
Jawındı jer kóterer.
3. Eki ayǵır ayqassa, ortasında tay óler.
4. Úplep ishkenniń awzı kúymes.
5. Bes barmaq birdey emes.
6. Qorıqqanǵa qos kórinedi.
7. Qan-qan menen juwılmas.
8. Adam alası ishinde, mal alası sırtında.
9. Arıslan qartaysa, tıshqan awlaydı.