Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

4291-40=4251 so‘m
Sut va nasi olish uchun qilingan xarajatlami aniqlaymiz:
4251 ming so ‘mning 90% - 3826 ming so ‘m, 10% - 425 ming so ‘m

2. sutning tannarxi:

   
   

3826:1379.3=2790 sob
Yangi tug‘ilgan 1 bosh buzoqning tannarxi:
425:421 =1009 so ‘m
1 t yirik shoxli qoramolning tirik vazning o‘sish tannarxini aniqlashda uni o‘stirish va boqishga qilingan hamma xarajatlardan go‘ngini tozalashga ketgan xarajatlar hisoblab chiqiladi, qolgan xarajatlami tirik vaznda olingan o‘sishga (tonnalarda) bo‘linadi. 1997 yildan buyon tirik vaznnning ortishi quyidagi tarzda (nobud bo‘lishlar ajratilgan holda) hisoblanadi: o‘stirilayotgan va bo‘r- doqiga boqilayotgan hayvonlarning yil oxiridagi tirik vazni plyus yil davomida hayvonlarning realizatsiyasi va chiqarilishi (hayvon- laming nobud bo‘lganidan tashqari) minus nobud bo‘lganlari, minus yil davomida qo‘shilgan, minus hayvonlarning yil boshidagi tirik vazni
Misol. Xo‘jalikda o‘stirilayotgan va boqilayotgan yirik shoxli qoramollaming tirik vazni yil oxirida 185 t, realizatsiya, boshqa guruhga o‘tkazish va boshqa nobud bo‘lishlar - 175,6 t., boshqa hisobdagi guruhdan kelib qo‘shilgan va nasi olingan - 59,9 t., nobud bo‘lish - 3,1 t., hayvonlarning yil boshiga tirik vazni - 203,2 t. Yirik shoxli qoramolning tirik vazndagi o‘sish tannarxini hi­soblaymiz.
Tirik vaznining ortishi:
185+175,6 = 360,61;
360,6-59,9-3,1-203,2 = 94,4 t
Keyin tirik vaznining 1 t ortishi tannarxini hisoblaymiz. Yirik shoxli qoramolni o‘stirish va boqish uchun ketgan hamma xarajatlar 2900 ming so‘mni, shu jumladan, go‘ngni tozalash uchun xarajat - 57 ming so‘mni tashkil etdi.
2900-57 = 2843 ming so ‘m
2843:94,4 = 30120 so‘m
Cho‘chqachilik mahsulotlari yetishitirshda tannarxning quyidagi ko‘rsatkichlari hisoblab chiqiladi: yangi tug‘ilgan cho‘chqa bolasining 1 t tirik vazni tannarxi, cho‘chqa bolalari boqilganda 1 t tirik vaznining o‘sishi, o‘stirilgan va boqilgan 2 oylik cho'chqa bolalarining 1 t boqishdagi tirik vazni. Cho‘chqachilikda mahsulot tannarxini hisoblab chiqish metodikasi o‘sgandagi yirik shoxli qoramollarning 11 tirik vazni tannarxini aniqlashga o‘xshash.
Qishloq xo‘jaligi korxonada 1 t tirik vaznda o‘sishning tannarxini hisoblashdan tashqari hamma yoshdagi yosh mollaming bo‘rdoqiga boqilayotgan katta yoshdagi chorva mollari va parrandalarning ishlab chiqarishdagi 1 t tirik vazni tannarxi ham hisoblanadi. Bu yosh mollami asosiy podaga o‘tkazilayotganda qiymatini aniqlashda, realizatsiya qilingan va so'yilgan chorva mollaming to‘liq tannarxini hisoblashda va chorva molining yil oxiridagi qiymatini hisoblashda kerak bo'ladi.

1. t tirik vazndagi chorva moli tannarxini hisoblash metodikasining mohiyati (17.2-jadval) shundaki, tirik vazndagi mol bosh sonining yil boshida qolgan qoldig‘i va qiymati hamma turdagi kelib tushganlarga (nasi olish, o‘sish, sotib olish va b.) qo‘shiladi va jami bo‘yicha umumiy summasini aniqlanadi. Keyin jami qator bo‘yicha tirik vazniga chorva moli qiymatini bo‘lish yo‘li bilan 1 ta tirik vazn tannarxi hisoblanadi.

   
   

Chorva molining 1 t tirik vazni tannarxi, qanday yo‘q bo‘lganidan qat’iy nazar, chorva mollari umumiy qiymatini aniqlashda o'zgarishsiz olinadi. Chiqib ketishning har bir qatori bo‘yicha 1 t tirik vaznni chorva molining mos keluvchi umumiy tirik vazniga ko‘paytirish kerak.

Yil oxirida molning bosh soni, uning tirik vazni va qiymati kelib tushishning jami qatoridan molning yo‘qolishini ayirib, aniqlanadi.
Qishloq xo‘jaligi tashkilotlarida chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlashda sutni yog‘ga qayta ishlash keng tarqalgan qayta ishlash jarayoni ikki bosqichdan iborat.
Birinchi bosqich sutdan 30-40% yog‘li qaymoq va qo‘shimcha mahsulot - yog‘sizlantirilgan sut olish uchun separatordan o‘tkazish. Ikkinchi bosqich - qaymoqni pasterizatsiyalash va uni to sariyog‘i va qo‘shimcha mahsulot - yog‘i olingan sut olingunga qadar urib aralashtirish.