Yer-suv resurslari, ularning miqdori, turlari va tarkibi, sug'oriladigan yerlar miqdori, sifati
Yer-suv resurslari jamoa mulki hisoblanib, ulardan hech qachon alohida shaxs manfaatlari uchun foydalanilmaydi. Yer barcha uchun birdek muhim va ahamiyatli resurs bo‘Isa, suv hayot manbaidir. Shu sababli davlat organlari yer-suv resurslaridan foydalanishni tartibga solib, taqsimlaydilar.
Yer resurslarining asosiy qismi qishloqlarga to‘g‘ri keladi. Statistika ma’lumotlarga qaraganda, AQSH qishloq xo‘jaligiga mamlakatdagi mavjud yerlarning 90 foizini ajratadi. Evropa ittifoqi mamlakatlarida mavjud maydonning 80 foizi, Rossiya Federatsiyasida esa 90 foizga yaqini qishloq xo‘jaligiga yo‘naltirilgan.
O‘zbekiston Respublikasining jami yer maydoni 44,74 mln. gektar. Shundan 36,6 mln gektari yaylov va pichanzorlar, yerlaming 16 foizi yoki 30-32 mln. gektari haydaladigan yerlami tashkil etadi, 3 foizi esa foydalanilmaydigan yerlar, chunki bu yerlarda namlik juda kam hisoblanadi (6.1-jadval).
Yer-suv resurslaridan foydalanish usullari turlicha bo‘lib, ayniqsa yer fondidan foydalanish uchun insonlar va jamoalar bir-biri bilan raqobat qiladilar. Ular o‘z manfaatlari yo‘lida, shuningdek davlatga foydalari tegishi maqsadida yerlardan foydalanadilar.
Yer fondlarini taqsimlash va davlat hisobidan o‘tkazish davlatlarda yer kategoriyalari hamda yer bonitetlariga qarab amalga oshiriladi.Yer kategoriyalari bu yer fondining bir qismi bo‘lib, ular maqsadli ravishda huquqiy rejim asosida taqsimlangan. Qonun hujjatlari asosida yer kategoriyalari quyidagilarga bo‘linadi (6.2-jadval):
6.2-jadvaI
O‘zbekiston er fondining toifalar bo‘yicha taqsimlanishi
№
|
Yer fondining toifalari
|
Jami maydon
|
Shundan
sug‘oriladigani
|
Ming, ga
|
Jami
yerga
nisbatan
foizi
|
Ming, ga
|
Jami
yerga
nisbatan
foizi
|
1.
|
Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljal- langan yerlar
|
22264,6
|
50,13
|
4213,8
|
9,49
|
2.
|
Aholi punktlarining yerlari
|
235,4
|
0,53
|
49,7
|
0,11
|
3.
|
Sanoat, transport, aloqa, mu- dofaa va boshqa maqsad- larga moijallangan yerlar
|
1968,0
|
4,43
|
11,7
|
0,03
|
4.
|
Tabiatni muhofaza qilish, sog‘lomlashtirish, rekreat- siya maqsadlariga mo'ljal- langan yerlar
|
75,5
|
0,17
|
0,6
|
0,001
|
5.
|
Tarixiy-madaniy ahamiyat- gamolik yerlar
|
0,4
|
0,001
|
0
|
0
|
6.
|
0‘rmon fondi yerlari
|
8661,2
|
19,50
|
29,4
|
0,07
|
7.
|
Suv fondi yerlari
|
815,8
|
1,84
|
4,5
|
0,01
|
8.
|
Zahira yerlar
|
10389,4
|
23,40
|
1,9
|
0,004
|
|
Jami yerlar:
|
44410,3
|
100
|
4311,6
|
9,71
|
6.1-Jadval
O‘zbekiston Respublikadagi jami foydalaniladigan yerlar
(2009 yil 1 yanvar holatiga) 2-jadval (ming ga)
|
№
|
Respublika
viloyatlarming
nomi
|
Umumiy
maydoil
|
Ekin yeriari
|
Ko‘pyffllk
daraxtzorlar
|
Bo‘z
yerlar
|
Pichanzor va yaylovlar
|
Qishloq xo‘jalik yeriari
|
Tomorqa
yeriari
|
O'rmon/orlar
|
Bog‘dorchiUk va sabzavot- chilik, yush- m alarming yeriari
|
1
Butazorlar
|
Boshqa yerlar i . ...
|
|
1
If
1
Ъл
3
i
•П
S
|
A
|
'-3
%
м
г
a
-o
«
1
|
S
>3
|
1
I
1
©
e£
3
§
s
Й
|
|
В
!
Ы)
9
■л
й
■q
$
|
I
«
|
l
■5
M g
-o
s
1
|
|
1
If
!
ao
s
w
§
1
fi
|
|
1
■wi
3
i
I
|
1
|
1
IP
!
on
3
§
1
Й
|
|
Id
'•8
I
8
a
i
I
| | |
1.
|
Qoraqalpog'iston
Respublikasi
|
16135,8
|
504,5
|
420,3
|
420,3
|
8,8
|
8,8
|
9,5
|
9,5
|
4749,7
|
30,2
|
5188,3
|
468,8
|
47,0
|
34,8
|
989,6
|
0,8
|
0,1
|
0Д
|
68,3
|
9842,5
| |
2.
|
Andijon
|
430,3
|
273,5
|
200,9
|
200,9
|
28,7
|
28,7
|
2,9
|
0,5
|
21,5
|
0,9
|
254,0
|
231,1
|
50,5
|
38,2
|
3,9
|
3,9
|
0,3
|
0,3
|
|
121,6
| |
3.
|
Buxaro
|
4193,7
|
275,1
|
200,4
|
200,4
|
20,4
|
20,4
|
6,9
|
6,9
|
2660,3
|
|
2888,0
|
227,7
|
58,3
|
45,3
|
219,1
|
1,9
|
0,3
|
0,2
|
45,4
|
982,6
| |
4.
|
Jizzax
|
2117,9
|
300,1
|
485,2
|
264,1
|
13,3
|
12,4
|
8,4
|
0,7
|
758.4
|
|
1265,3
|
277,2
|
31,7
|
18,1
|
164,2
|
4,8
|
0,1
|
|
|
656,6
| |
5.
|
Qashqadaryo
|
2856,8
|
515,0
|
681,6
|
423,8
|
33,8
|
31,9
|
23,1
|
4,9
|
1457,3
|
0,1
|
2195,8
|
460,7
|
78,9
|
48,4
|
115,6
|
5,6
|
0,4
|
0,3
|
|
466,1
| |
6.
|
Navoiy
|
10937,5
|
123,7
|
109,6
|
89,5
|
10,4
|
10,3
|
6,9
|
6,7
|
8770,0
|
|
8896,9
|
106,5
|
21,2
|
15,2
|
1240,5
|
1,7
|
0,8
|
0,3
|
|
778,1
| |
7.
|
Namangan
|
718,1
|
282,6
|
199,2
|
199,2
|
35,0
|
35,0
|
2,6
|
2,6
|
152,7
|
|
390,5
|
237,8
|
48,6
|
39,8
|
24,5
|
4,9
|
0,3
|
0,1
|
|
254,2
| |
8.
|
Samarqand
|
1677,3
|
379,2
|
436,3
|
253,9
|
60,0
|
56,4
|
5,4
|
|
793,9
|
|
1295,6
|
310,3
|
86,1
|
62,5
|
13,1
|
6,0
|
0,7
|
0,4
|
|
281,8
| |
9.
|
Surxondaryo
|
2009,9
|
325,4
|
281,3
|
241,3
|
32,7
|
31,4
|
0,3
|
|
861.3
|
|
1175,6
|
272,9
|
61,7
|
49,6
|
200,2
|
2,9
|
|
|
0,1
|
572,3
| |
10.
|
Sjrdaryo
|
427,5
|
292,7
|
255,9
|
255,9
|
6,3
|
6,3
|
11,1
|
11,1
|
22,2
|
|
296,5
|
274,3
|
19,0
|
15,0
|
3,3
|
3,3
|
0,1
|
0,1
|
|
108,7
| |
11.
|
Toshkent
|
1525,8
|
395,5
|
341,0
|
304,0
|
37,1
|
30,7
|
0,9
|
0,3
|
433,9
|
1.5
|
812,9
|
337,4
|
62.4
|
51,6
|
81,5
|
2,8
|
3,7
|
3,7
|
1,2
|
564,1
| |
12.
|
Farg‘ona
|
700,5
|
351,9
|
249,3
|
249,3
|
42,8
|
42,8
|
|
|
23,8
|
4,3
|
315,9
|
295,4
|
71.2
|
52,8
|
14,7
|
11,8
|
0,9
|
0,9
|
|
297,8
| |
13.
|
Xorazm
|
646,4
|
276,6
|
208,6
|
208,6
|
13,6
|
13,6
|
4,5
|
4,5
|
141,2
|
6,4
|
367,9
|
233,1
|
53,0
|
43,0
|
57,5
|
0,4
|
0,1
|
0,1
|
|
169,9
| |
14.
|
Toshkentsh.
|
32,7
|
5,8
|
0,6
|
0,6
|
0,1
|
0,1
|
|
|
|
|
0,7
|
0,7
|
6,7
|
4,0
|
1.4
|
1.1
|
|
|
|
23,9
|
|
Jami:
|
| | Do'stlaringiz bilan baham: |
