Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti biologiya yo’nalishi

QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI KIMYO-BIOLOGIYA FAKULTETI BIOLOGIYA YO’NALISHI

4-bosqich 020-87-guruh talabasi

Ergasheva Sanobarning

Entomologiya fanidan tayyorlagan

TAQDIMOTI

HASHORATLAR SISTEMATIKASI HISSA QO’SHGAN OLIMLAR

Hasharotlarga bo’lgan qiziqish qadim

Hasharotlarga bo’lgan qiziqish qadim

zamonlarda boshlangan. Ularga dastlab

oziq mahsuloti sifatida qaralgan bul­sa, keyinchalik chorvachilik, dehqonchilik yo’lga qo’yilgach, zararkunandalar sifa­tida o’rganila boshlandi. Shunda ularorasida foydali hasharotlar ham borligi ma’lum bo’ldi.

Natijada entomologiya

Natijada entomologiya

fani shoxobchalari bо‘lmish i p a k ch i -

l i k va a s a l a r i ch i l i k vujudga

keldi. Lekin hasharotlarni ilmiy asos­

da о‘rganish XVII gsrdan boshlandi.

Italyan olimi I. Malpigi (1628 —

1694) tut ipgk qurtining anatomiyasi

va ayirish sistemasiga, golland olimi

YA Svammerdama (1637 — 1680) hasharot-

ning anatomiyasi xamda metamorfozasiga

asos soldilar. XVIII ayerda buyuk shved

olimi, tabiatshunos K. Linney(1707—

1778) ning «Tabiat sistematikasi» asa­

rida hasharotlar kо‘zga kо‘rinarli о‘rinni

egalladi.

О‘sha davrning buyuk tabiat­shunos olimi R. A. Reomyur(1683— 1757)hasharotlarning morfayugiyasi va bio-logiyasiniо‘rgandi. XVIII asrning ikkin-chi yarmida Rossiyada hasharotlar fauna-sini о‘rganishda tabiatshunos oli m, aka­demik P. S. Pallas (1741 — 1811) kata hissa qо‘shdi.

О‘sha davrning buyuk tabiat­shunos olimi R. A. Reomyur(1683— 1757)hasharotlarning morfayugiyasi va bio-logiyasiniо‘rgandi. XVIII asrning ikkin-chi yarmida Rossiyada hasharotlar fauna-sini о‘rganishda tabiatshunos oli m, aka­demik P. S. Pallas (1741 — 1811) kata hissa qо‘shdi.

X X asrda entomologiya fani, ayniqsa, uning sohalari mustaqil fan sifatida shakllandi. Bu asrdan bosh­lab hasharotlarning klassifikatsiya­si, fiziologiyasi, ekologiyasi chuqur о‘rganila boshlandi va zarurkunandahasharotlarga qarshiv ximiyaviy ham-da biologik kurash choralari ishlab chiqildi. 1904 yili V . P . Pospelov (1872—1949) Kiyev shahrida entomologik stan­siya tashkil etdi. Stansiyaning asosiyvazifasi qand lavlagi zararkunan-dalariga karshi kurash choralarini ishlab chikish edi.

Keyingi yillardaxuddi shunday stansiyalar boshqa m ar­kaziy shaharlarda ham tashkil etil-di. Ayniqsa V. I. Plotnikov (1877—1959) tomonidan 1911 yili Tosh-kentda Turkiston entomologik stan-siyaning tashkil etilishi О‘rta Osiyova Qozog‘iston о‘lkalarida о‘simlik-larni zararkunanda hasharotlardanhimoya kilishda, О‘rta Osiyo о‘simlik-larni himoya qilish instituti vaboshqa shunga о‘xshash tashkilotlar-ning vujudga kelishida katta rol о‘ynadi.

Keyingi yillardaxuddi shunday stansiyalar boshqa m ar­kaziy shaharlarda ham tashkil etil-di. Ayniqsa V. I. Plotnikov (1877—1959) tomonidan 1911 yili Tosh-kentda Turkiston entomologik stan-siyaning tashkil etilishi О‘rta Osiyova Qozog‘iston о‘lkalarida о‘simlik-larni zararkunanda hasharotlardanhimoya kilishda, О‘rta Osiyo о‘simlik-larni himoya qilish instituti vaboshqa shunga о‘xshash tashkilotlar-ning vujudga kelishida katta rol о‘ynadi.

O’zbekistonlik olimlar

О‘zbekistonlik olimlar ham ento­mologiya fanini rivojlantirishda о‘z-larining munosib ulushlarini k,о‘sh-dilar. D unyoga mashhur entomologolim, О‘zbekiston Fanlar akademiya-sining muxbir a’zosi, professorV. V. Yaxontovning «О‘rta Osiyo qishloq xо‘jaligik zararkunandalari»,О‘zbekiston Fanlar akademiyasiningmuxbir a’zosi, professor R. A. Olimjonovning «Sug‘oriladigan dehqonchilik yerlarining umurtqasiz hayvonlar zoofaunasi», Lenin nomndagiButunittifoq qishloq xо‘jaligi fan­lari akademiyasining muxbir a’zosi,О‘rta Osiyo о‘simliklar muhofazasiilmiy tekshirish instituti direk­tori, professor S. N. Alimuhamedov-ning «Kanalar biologiyasi va ekolo-giyasi» ilmiy asarlari yuqorn baho oldi.