Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti noorganik kimyo kafedrasi

Infraqizil spektrokopiya uchun qurilma. Spektrlarni qayd qilish uchun 
klassik 
spektrofotometr 
va 
furye 
spektrometrlar 
ishlatiladi. 
Klassik 
spektrometrlarning asosiy qismi – uzluksiz issiqlik nurlanish manbasi, 
monoxrolyator, nurlanishning tanlanmaydigan qabul qilgichi. Modda (ixtiyoriy 
alregat holatda) solingan idish (kyuveta) kirish (bazasida chiqishdan keyin) tirqishi 
oldida joylashtiriladi. Monoxromatorning sochuvchi qurilmasi sirtida turli 
materialdan (LiF, NaCl, CsF va boshqa) tayyorlangan prizma va difraksion panjara 
ishlatiladi. Turli to’lqin uzunlikdagi nurlanish chiqish tirqishiga va nurlanish qabul 
qilgichiga keltirish prizma yoki panjarani burish orqali amalga oshiriladi. Nurlanish 
manbasi - elektr toki bilan qizdirilgan turli materiallardan tayyorlangan o’zak. Qabul 

---

qilgichlar: sezgir termojuftliklar, metall va yarimo’tkazgichli termoqarshiliklar 
(bolometrlar) va gazli termoo’zgartirgichlar. Gazli termoo’zgartirgichlarda idish 
devorlarini qizdirilishi gazning qizishiga va uning bosimi o’zgarishiga olib keladi. 
Bosimning o’zgarishi esa qayd qilinadi. Chiqish signal oddiy spektral egri chiziq 
ko’rinishiga ega bo’ladi.
Klassik sxemadagi asboblarning afzalliklari: konstruksiyaning soddaligi, 
nisbatan arzonligi. Kamchiliklari: signal - shovqin nisbatining kichikligi tufayli 
kuchsiz sinalni qayd qilish imkoniytining yo’qligi. Bu esa ularni uzoq infraqizil 
sohada ishlashini qiyinlashtiradi; nisbatan katta bo’lmagan ajrata olish qobilyati (0,1 
sm-1 gacha), spektrni qayd qilish vaqtining kattaligi (bir necha daqiqa davomida).
Fure-spektrometrlarida kirish va chiqish tirqishlari mavjud bo’lmaydi. 
Asosiy element interferometr. Manbadan kelgan nurlanish oqimi ikkita nurga bo’lib, 
ular namuna orqali o’tadi va interferensiyalanadi. Nur yo’lining farqi to’plamlardan 
birini akslantiruvchi harakatga ko’zgu orqali amalga oshiriladi.
RASM BO’LISHI KERAK