Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi kolloid kimy

KOAGULYATSIYA MEXANIZMI VA TEZLIGI
Ma‘ruza rejasi.

1. Koagulyatsiya mexanizmi.

2. Koagulyatsiya tezligi.

3. Elektrolit aralashmalari ta‘sirida bo’ladigan koagulyatsiya.

4. Kolloidlarning qayta zaryadlanishi.
1. KOAGULYATSIYA MEXANIZMI.

Gidrofob kolloidlar izoelektrik holatda, ya‘ni elektroneytral holatda eng katta tezlik bilan koagulyatsiyalanadi. Ikki zaryadli elektrolit anionlarining musbat zaryadli kolloid zarrachalarini koagulyatsiyalashi ko’rsatilgan.

Diffuziya qavatdagi manfiy ionlar elektro­lit ta‘siridan adsorbtsiya qavatga o’tadi va kolloid zarracha zaryadsizlanadi. Elektrolitning kontsentratsiyasi qancha yuqori va koagulyatsiyalovchi ionning zaryadi qancha katta bo’lsa, diffuzion qavat shuncha ko’p siqiladi va koagulyatsiya tezroq boradi. Bundan tashqari, bir vaqtning o’zida kolloid zarracha sirtida elektrolitning granula zaryadiga qarama-qarshi ionlarini ham tanlab adsorbtsiyalash hodyaiasi ro’y beradi. Ionning zaryadi qancha yuqori bo’lsa, uning adsorbtsiyalanishi shuncha tez boradi.

Koagulyatsiya vaqtida ion almashinish adsorbtsiyasi ham sodir bo’ladi. Bunda zolga qo’shilayotgan elektrolitning ionlari adsorbtsion qavatdagi qarshi ionlar bilan o’rin almashinadi. Ionlarning adsorbtsion qavatda yig’ilishi va adsorbtsion qavatdagi qarshi ionlarning bir xil zaryadli va yuqori valentli elektrolit ionlari bilan ion almashinishi dzeta-potentsialni kamaytiradi.

Katta zaryadli ionlarning kolloid eritmaga qo’shilishi natijasida granula elektroneytralgina bo’lib qolmasdan, qayta zaryadlanish mumkin. Bunda granulalar ortiqcha adsorbtsiyalangan elektrolitning konlari zaryadiga zga bo’lib, qaytadan barbarqaror kalloid eritrotsit qo’shiladi. Qo’shlayotgan katta zaryadli ionlari bo’lgai elektrolit koatsentratsiyasi ortib borishi bilan dastavval koagulyatsiya sodir bo’ladi. Kontsentratsiyaning yana ortishi bilan kolloidning barqaror zonasiga almashinadi. Yanada elektrolit qo’sha borilsa, kolloid eritma qaktadan koa­gulyatsiyalanadi. Bunda dzeta-potentsialning zaryad ishorasi o’zgaradi. Bu hodisa zolning qayta zaryadlanishi deyiladi. Zolga qo’shiladigan elektrolit kontsentratsiyasi oshirib borilganda koagulyatsiya sodir bo’lishi bilan bo’lmasligining almashinib kelishi koagulyatsiya zonalari yoki notug’ri qatorlar deyiladi.

Masalan, manfiy zaryadli platina eoli FeCl₃ qo’shib borilsa, platina zokining zaryadi kamayib, u koagulyatsiyalanadi u koagulyatsiyalanadi. Qo’shilayotgan FeCl₃ ning miqdori ortib borishi bilan platinaning kolloid zarrachalari qayta musbat zaryadlanadi va u koagulyatsiyalanmaydi. (5-jadval).