Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi kolloid kimy

2. LIOFOB KOLLOIDLAR. KOLLOID SIETEMALARDA ELEKTROKINETIK HODISALAR.

Kolloid zarrachalar elektr maydonida elektrodlar tomosha harakat qilishini birinchi bo’lib Moskva universitetining professori F.F.Reyse 1808 yilda. aniqladi. U quyidagicha tajriba o’tkazgan: bir bo’lak loy olib, unga ikkita shisha nayni botirgan va ularga avval teng miqdorda tozalangan ham, uning ustidan bir xil balandlikda distillangan suv solgan. Naylarning ichiga metall elektrodlar botirib, bu elektrodlarni doimiy tok manbaiga ulagan. Bir ozdan keyin musbat qutbli nay ichidagi suvning loyqalanganini, bu qutbli suvning sathi bir oz pastga tushganini va manfiy qutbli suvning sathi bir oz ko’tarilganini kuzatgan. Manfiy qutbli naycha ichidagi suv loyqalanmagan. Bunday loy zarrachalari manfiy zaryadga ega ekanligi ko’rinadi va bu zarrachalar qarama-qarshi zaryadli elektrod tomonga tortilishi sababli musbat elektrod tushirilgan naychadagi suv loyqalanadi. Loyning kolloid zarrachalarini qurshab olgan suv musbat zaryadlangani uchun suv manfiy elektrodga tomon tortiladi va suv sathi ko’tariladi.

Bu hodisa boshqa kolloid dispers sistemalari uchun ham xosdir. Dispers faza zarrachalarining elektr maydonida qarama-qarshi elektrod tomoniga harakatlanishiga elektroforez deyiladi.

Dispers muhining tashqi elektr maydoni ta‘sirida g’ovak diafrag­ma orqali elektrodlar tomonga haarakatlanishiga elektroosmos deyiladi.

Laboratoriya sharoitida elektroforez yordamida kolloid zarrachalarning zaryadini aniqlash mumkin.

Musbat zaryadli zarrachalarga, masalan, Fe, Al, Cl, T, Cc metallarning gidroksidlari, asosli buyoqlar, kislotali muhitdagi oksidlar kiradi. Ai, Ag, Pb, Sb, Ci metallarning zollari, As, Cd, Sb, Pb metallarning sulfidlari, oltingugurt, silikat kislota, kislotali buyoqlar, sovun, kraxmal, gumus, latekslar, tuproq kolloidlari manfiy zaryadli kolloidlarga misol bo’la oladi.

Kolloidlarning elektr xossalarini o’rganish katta nazariy ahamiyatga ega bo’lib, u kolloidlarning strukturasini va xossalarini bo’lishning amaliy ahamiyati ham katta. Elektroforez neftni suvsizlantirishda, chinni, sopol ishlab chiqarish sanoatida, suspenziya va keramik massa tayyorlashda, radiolampalar uchun aktivlantirilgan katodlar yasashda, latekslardan rezina buyumlar olishda ishlatilada. Elektroosmos usuli torfii va yog’ochni quritishda qo’llaniladi. Elektrooomos qishloq xo’jaligida ham qo’llaniladi.