Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi tilshunoslik fanidan
Download 1.86 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik MAJMUA 2022
- Bu sahifa navigatsiya:
- Akustik fonetika
Fonetika ham 2 ga 3) tovushlarning tildagi funksional tomonlarini segmental fonologiya (fonomika, fonomatika) o‘rganadi 4) bug‘un, urug‘ va intonatsiyaning funktsional alomatlarini supersigmental fonologiya o‘rganadi. Fonetika fiziologiya va fizika fanlari bilan ham bog‘liq. Tildagi fonetik xususiyatlarning rivojlanishini o‘rganadigan soha tarixiy (diokronik) fonetika. Hozirgi davr tilshunosligida jahon tillarining fonetikasidagi o‘xshash va farqli tomonlarini o‘rganadigan soha qiyosiy tipologik fonetika deb atadi. Talaffuz organlari va tovushlarining artikulatsiyasi. Aktiv organlar til, lab, yumshoq tashlay tovush paychalari. Passiv organlar: tish, milk, qattiq tanglay, upka, burun bo‘shlig‘i. 79 Tovushlarning hosil bo‘lishida ishtirok etuvchi nutq mehanizmlari harakatining yig‘indisi artikulyatsiya deb ataladi. Akustik fonetika Nutq tovushlari sekundiga taxminan 1,100 marta tezlik bilan havo oqimining mexanik tebranishi natijasidir. Tovushlar asosan ikki asosiy akustik belgiga ega: amplitude va chastota. Amplitude (tebranish to‘lqini) eshitish jihatidan tovushning ko‘chiga ovozning baland yoki pasligiga to‘g‘ri keladi. Agar tebranish harakati tez bo‘lsa, tovush baland tebranish chastotasiga ega bo‘ladi va aksincha. Tebranish chastotasi gerst (yoki har sekundda qaytaruvchi sikl). Bir gerst bir sekunda bo‘ladigan tebranish davriga tengdir. Inson 15 dan 15000 gerstgacha bo‘lgan tovushlarni eshitib his qila oladi. 15 dan kichigi inodri tovush. 15000 dan yuqorisi ultra tovushlar. Ekspremental fonetika metodlari. Hozirgi davr fonetikasida ikki asosiy metod mavjud. Sub‘yektiv va ob‘yektiv. Sub‘yektiv metod talaffuzni bevosita (ko‘rish yoki eshitish) ko‘zatishdan iborat. Ob‘yektiv metod texnik apparatura yordamida aniqlanuvchi atrikultsion-akustik xususiyatlar ekspremental fonetik tekshirish nutqni yoki nutqni insibrumental tasnif eshitishdir. Artikulyatsiyani o‘rganuvchi metodlar ichida palatozlafiya va rentgenografiya alohida o‘rin tutadi. Palatografiya-sun‘iy tanglay yordamida tilning holatini aniqlashdir. Rentgenozgrafiya va pinorentgenografiya tovushning artikulyatsiyani juda aniq ko‘rsatib beradi. Osillografiyalar tovush hosil bo‘lishidagi garmonis tebranishlarni, nutq intonatsiyasini va frazani ma‘no bo‘laklarga bo‘lishni o‘rganish imkonini beradi. Download 1.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling