Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti iqtisodiyot fakulteti

I Bob. Standart tutash avlodlar modelining deterministik versiyasi

Standart tutash avlod modelining deterministik versiyasi klassik bir-biriga o'xshash avlodlar modelining soddalashtirilgan variantidir. Modelning deterministik versiyasida odamlar o'zlarining umr ko'rish muddati, daromadlari yoki investitsiya daromadlari bo'yicha noaniqlikka duch kelmaydilar. Ushbu soddalashtirish modeldagi vaqt rolini yaxshiroq ajratib olishga yordam beradi.

Deterministik qo'shni avlodlar modelida yosh va qari ikki avlod mavjud. Yosh avlod o'z hayotini boyliksiz boshlaydi, keksa avlod esa bir oz boylik to'plagan. Yoshlar ishlagan yillarida ishlaydilar va jamg'aradilar va pensiya yillarida iste'mol qiladilar. Ular o'z jamg'armalarini ishlab chiqarish va daromadning yuqori bo'lishiga olib keladigan kelajak avlodlarning mahsuldorligini oshiradigan ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqarishga sarflaydilar. Keksa odamlar o'z boyliklarini pensiya yillarida iste'mol qiladilar.
Deterministik qo'shni avlodlar modeli tadqiqotchilarga soliq, ijtimoiy sug'urta va jamg'armalarni rag'batlantirish kabi siyosat o'zgarishlarining iqtisodiyot va turli avlodlar farovonligiga ta'sirini tahlil qilishda yordam beradi. Qo'shni avlodlar modelining stokastik versiyasi bilan solishtirganda, deterministik model matematik tahlilga ko'proq mos keladi, bu esa uni nazariy ish uchun foydali vositaga aylantiradi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, deterministik model real dunyodagi noaniqlikning muhim manbalarini yo'q qiladi, bu esa siyosat simulyatsiyasi natijalariga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.

Standart qo'shni avlod modelining deterministik versiyasi bir qator taxminlar va parametrlar asosida aholi o'sishini bashorat qiluvchi matematik modeldir. U har bir avlodning bir xil sonli avlodlarga ega bo'lishini va individlar o'rtasida irsiy o'zgarishlar yo'qligini taxmin qiladi. Model, shuningdek, ko'payishning o'rtacha yoshi vaqt o'tishi bilan doimiy bo'lib qoladi, deb taxmin qiladi. Ushbu taxminlardan foydalanib, model vaqt o'tishi bilan aholining o'sish sur'ati va hajmini taxmin qilishi mumkin. Biroq, u haqiqatda aholi oʻsishiga katta taʼsir koʻrsatishi mumkin boʻlgan oʻlim va atrof-muhit oʻzgarishlari kabi omillarni hisobga olmaydi.

Standart qo'shni avlod modelining deterministik versiyasi, shuningdek, uning yaratuvchisi Patrik Lesli nomi bilan atalgan Lesli matritsa modeli sifatida ham tanilgan. Model har bir yosh guruhidagi individlar sonini va ularning reproduktiv tezligini ifodalash uchun matritsadan foydalanadi, so‘ngra vaqt o‘tishi bilan aholi o‘sishini bashorat qilish uchun bu matritsani iterativ tarzda ko‘paytiradi. Model bir qator sohalarda, jumladan, ekologiya, epidemiologiya va iqtisodiyotda populyatsiyalar dinamikasini o'rganish uchun ishlatilgan. Biroq, uning odamlar va atrof-muhit o'rtasidagi murakkab o'zaro ta'sirlarni, shuningdek, aholi o'sishiga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan stokastik yoki tasodifiy hodisalarni suratga olish qobiliyatida cheklovlar mavjud.

Ushbu bo'limda tutash avlodlarning standart (deterministik) modeli keltirilgan. Asosiy shartlar kiritilgandan so'ng, modeldagi ikkita asosiy agentning xatti-harakati ko'rib chiqiladi: uy xo'jaliklari va firmalar, shuningdek, kapital to'plashning "oltin qoidasi" va "yosh" va "eski" uy xo'jaliklari o'rtasidagi imtiyozlarni maqbul Pareto taqsimlash mezonlari shakllantiriladi.

1.1 Deterministik OLG-modelining tavsifi

Iqtisodiyotning xatti-harakati diskret davrda ko'rib chiqiladi. Iqtisodiyotda ikki asosiy agent turi mavjud: uy xo'jaliklari va firmalar, asosiy formulalash agentlarida esa tipik (barcha xonadonlar bir-biriga o'xshash, barcha firmalar ham bir-biriga o'xshash). Iqtisodiy agentlar ratsional bo'lib, optimallashtirish muammolarini hal qilishadi: xonadonlar iste'mol foydasini ba'zi byudjet cheklovi bilan maksimal darajada oshirishadi, firmalar esa to'liq foydasini maksimal darajada oshirishadi. P. Diamond modelining soddalashtirilgan versiyasini koʻrib chiqamiz, bunda aholi sonining oʻsishi kutilmaydi. Bunday holda, har bir davrda iqtisodiyotda bitta vakillik "yosh" uy va bitta vakili "eski" xonadon mavjud deb taxmin qilishimiz mumkin. Xuddi shunday, ishlab chiqarish sohasi nuqtai nazaridan biz bitta vakillik firmasining - iste'mol va tejashga, shuningdek, doimiy kapitalga investitsiyalar kiritishga o'tishi mumkin bo'lgan bitta (yig'ma) mahsulotni ishlab chiqaruvchi (yaxshi) xatti-harakatlarini ko'rib chiqamiz.

Vakil xonadonning vazifasi. Vakil xonadoni ikki muddat yashaydi. Birinchi davrda u "yosh" bo'lib, "mehnat kuchi" deb nomlangan resursning birligiga ega bo'lib, uni mehnat bozorida sotadi (ishlar) Ba'zi bir ish haqi evaziga . Hayotning birinchi davrida uy xo'jaligi ishlab topgan daromadni joriy iste'molga sarflaydi va jamg'arma st-ni ishonchli ma'lum deb hisoblanadigan t-1 foiz stavkasida sarflaydi. Ikkinchi davrda xonadon ishlamaydi va faqat o'sha mablag'lar asosida yashaydi saqlab qolishga muvaffaq bo'ldi. Ikkinchi davr mobaynida u o'zi saqlagan hamma narsani iste'mol qiladi, ikkinchi davr oxirida esa "o'ladi".