Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi

Jarayonni material balansi. Kо‘pgina ikkilamchi jarayonlar о‘ziga xosligi, shuningdek visbrekingni ham xom ashyoni qisman yoki о‘zgarmagan xom ashyoni tо‘liq retsirkulyatsiyalanishi hisoblanadi. Demak, yuqorida keltirilgan visbreking maxsulotlari chiqishda о‘zgartirilmagan qoldiqlarni reaksion zonaga tо‘la qaytarilgani berilgan. Shunga kо‘ra, xom ashyoni bir marotaba о‘tkazishda va uni retsirkulyatsiyalash shartida maxsulotlar chiqishi farqlanadi. Kurilmalar material balansi odatda xar bir maxsulot retsirkulyatsiyasi bilan birgalikdagi chikish yigindisini tasvirlaydi. Chiqish yig‘indisini hisoblash uchun ushbu kattaliklar kiritiladi:
Rektifikatsiya koeffitsiyenti k_r:
(8.5)
va yuklanish koeffitsiyenti k_yu:
(8.6)
bu yerda G_h – toza xom ashyo sarfi, kg/s; G_r – retsirkulyatsiyalanuvchi qoldiq yoki fraksiya sarfi, kg/s.
Agar bir marotabali utkazishda hosil bо‘lgan qandaydir maxsulot Xi (foizlarda) massa ulushi ma’lum bо‘lsa, tulik sirkulyatsiyalanishdagi о‘zgartirilmagan xom ashyo chiqish yig‘indisi quyidagicha aniqlanadi:
Xi = Xi (1+kr) = Xi ko (8.7)
Misol 8.2. Visbreking pechiga 11 ,67 kg/s toza xom ashyo (gudron) va 2,36 kg/s retsirkulyatsiyalanuvchi qoldiq kiritiladi. Bir о‘tkazishda qozonxona yoqilg‘isi chiqish 66,5% tashkil etadi. Retsirkulyatsiyani hisobga olgan holda, qozonxona yoqilg‘isi chiqish yig‘indisi aniqlansin.
Yechish. Yuklanish koeffitsiyentini (8.6) formuladan aniqlaymiz:

Qozonxona yoqilg‘isi chiqish yig‘indisini (4.7) formula orqali topamiz:
X_q.yo. = 66,5 ^. 1,2 = 79,8 %.
Visbreking pechidagi reaksion zmeyevikni hisoblash.
Jarayon uchun reaksion zmeyevikli uzunligini 470 ⁰S oralig‘ida aniqlash, Obryadchikov usuli [8] bо‘yicha amalga oshiriladi. Boshlang‘ich kattaliklar sifatida kreking reaksiya tezligini 450 ⁰S da 1 s dagi benzin hosil bо‘lishini 0,007% ga teng deb qabul qilinadi. Talab etiladigan benzin mikdorini olish uchun zaruriy reaksiya vakti ushbu kattaliklar buyicha aniklanadi. Zmeyevikdagi bosim va benzin chiqishiga kо‘ra (8.1) grafik yordamida 470 ⁰S dagi bug‘simon suyuqlik aralashmasi zichligi topiladi.
Zmeyevikli quvurlaridagi xom ashyo harakat tezligi (V_h, m/s) quyidagi formula bо‘yicha hisoblanadi:
(8.8)
b
470 ⁰С даги буг – суюклик аралашмаси зичлиги, кг/м³
u yerda G_X – xom ashyo sarfi, kg/s; ρ_ar – 470 ⁰S dagi bug‘ suyuqlik aralashmasi zichligi, kg/m³; d_ich – zmeyevikli quvur ichki diametri, m.
8.1 Rasm. Yengil termik kreking raksion
zmeyevikli pechdagi MPa lardagi
benzin miqdorini bug‘simon suyuqlik
aralashmasi zichligiga bog‘liqligi:
1–1,96; 2–2,45 ; 3–2,94; 4–3,43:
Бензин чикиши,%

Zmeyevik uzunligi (L,m) quyidagini tashkil
etadi.
L=v_xτ. (8.9)
Bu yerda τ – xom ashyoni reaksion zonaga kelish vaqti, c.
Misol 8.3. Yengil kreking pechida bir martali о‘tkazishda hosil bо‘ladigan benzin massa ulushi X_b = 4%. Xom ashyo sifatida gudrondan foydalanilmoqda, uning sarfi 14,44 kg/s. Pechdan chiqishdagi temperaturasi 470 ⁰S, bosim 2 MPa ga teng. Ichki diametri 0,12 m bо‘lgan zmeyevik uzunligi aniqlansin.