Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv

NAZORAT SAVOLLARI 
1. Shlangli rostlash organlari haqida ma‘lumot bering?
2. Shlangli rostlash organi qayerlarda ishlatiladi?
3. Diafragmali rostlash organlari haqida ma‘lumot bering?
4. Kran ko‗rinishidagi rostlash organlari haqida ma‘lumot bering?
5. Zatvor-probkani yo‗nalishi bo‗yicha kranlar farqini tushuntiring? 
ADABIYOTLAR:
1. Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., Gulomov Sh.M. Texnologik 
jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. –Toshkent: O‗qituvchi, 
2011. –576 b. 
2. Vaxidov A.X., Abdullaеv D.A. Avtomatikaning tеxnik vositalari. Toshkent, 
2012. 
3. Шандров Б.В., Чудаков А.Д. Технические средства автоматизации. М.: 
Академия, 2007. 
4. Емельянов А.И. и др. Исполнительные устройства промышленных 
регуляторов. –М.: Машиностроение, 1975. 

---

103 
MAVZU: ZADVIJKALI ROSTLASH ORGANLARI 
REJA: 
1. Zadvijkali rostlash organlari 
2. Ikki pozisiyali zadvijkali rostlash organlari 
3. Zadvijkali rostlash organlarining zatvor konstruksiyalari. 
 
Tayanch iboralar: Ijro mexanizmi, ijro etuvchi qurlma, rostlash organi, uzluksiz 
rostlash organlari, zadvijkali rostlash organlari, ikki pozisiyali zadvijkali rostlash 
organlari, zatvor, dumaloq o‗tish yo‗li, zaporli zadvijka, shpindel, klinli zadvijka, 
parallel zadvijka. 
14.1. Zadvijkali rostlash organlari 
Zadvijkali rostlash organlari kranli organlar singari uzluksiz rostlashda kam 
ishlatladilar. Bu quyidagi sabab bilan tushuntiriladi. Zadvijkali rostlash organlarida 
zatvor o‗zini ishqalanuvchi yuzasi bilan egarni ishqalovchi yuzasi orasida sirpanadi, 
shuning uchun xam ular tez yemiriladilar. Zadvijkali rostlash organlarida kerakli 
konstruktiv va unga to‗g‗ri keladigan o‗tkazuvchanlik xarakteristikasini olish 
zatvorga murakkab konfigurasiya berish bilan bog‗liqdir. Zatvorni surish uchun kata 
siljituvchi kuch kerak bo‗ladi, shuning uchun xam kichik quvvatli ijro 
mexanizmlaridan foydalanib bo‗lmaydi, xususan membranali prujinali ijro 
mexanizmlaridan. 
Zadvijka asosan bekituvchi armatura sifatida ishlatiladi. 
Xuddi shuningdek, zadvijka servoprivod bilan birga ikki pozisiyali rostlashda 
qo‗llaniladi. Zatvorli rostlash organini konstruktiv xarakteristikasi zatvorni turiga 
ko‗ra (dumaloq zatvor, to‗g‗ri to‗rtburchak zatvor, egilgan zatvor) o‗zgaradi. Normal 
ko‗rinishdagi zatvor bu dumaloq zatvordir., ammo uni konstruktiv xarakteristikasi 
ko‗pincha qanoatlantirmaydi, shuning uchun xam boshqa formadagi zatvorlarni 
konstruktiv xarakteristikalari yaxshi bo‗ladi, ular murakkab konstruksiyali bo‗ladi va 
qayta ishlash murakkablashadi. Kerakli konstruktiv xarakteristikaga ega bo‗lish 
uchun zatvorni uch burchakli, va boshqa konfigurasiyalardan foydalaniladi. 
Past bosimli gazoprovodlarda to‗g‗ri burchakli truboprovodlarda to‗g‗ri 
burchakli o‗tish yo‗liga ega bo‗lgan zadvijkalardan foydalaniladi, ularni zatvorlari 
xam to‗g‗ri to‗rtburchak shaklidv bo‗ladi. Turtburchak shaklidagi zatvorlarning 
bo‗yini eniga nisbatlari qanaqa bo‗lishidan qatiy nazar rostlash organining 
konstruktiv xarakteristikasi doimo to‗g‗ri chiziqdan iborat bo‗ladi. 
Ishlashi nuqtai nazaridan xar qanday zaporli rostlash organi ikki pozisiyali 
rostlash organi sifatida ishlatilsa bo‗ladi, agar u unga mos keladigan ijro mexanizmi 
Bilan boshqarilib turilsa. Bu holda ijro mexanizmi kerakli quvvatga ega bo‗lishi va 
zatvorni kerakli masofagasiljitaolishi kerak bo‗ladi.