Qattiq jismlar fizikasi. Kontakt xodisalar(4 soat)

9-mavzu: Qattiq jismlar fizikasi. Kontakt xodisalar(4 soat)

• 
  Qattiq jismlar fizikasi nazariyasi asosiy masalasi kristallardagi elektronlarning energetik spingtri atomlardan iborat bo’lib kristall panjara elektronlarning harakati Shrenengel to’lqin tenglamasi orqali aniqlanadi.
  

Bunda : elektronning to’lqin energiyasi.
elektronning potensial energiyasi
ayirma esa
elektronning massasi

• 
  Yarim o’tkazgichlarning solishtirma o’tkazuvchanligi quyidagicha aniqlanadi.
  

Bunda - taqiqlangan zona energiyasi

k- bolsman doimiysi
T-absolut tempratura

• 
  Istalgan atom yoki molekulalar orasidagi paydo bo’luvchi kuchlar
  

Van-der-Vaals kuchlari deyiladi va bu kuchlar real gazlarda holat tenglamasi sifatida namoyon bo’ladi.

Bunda: va b – qo’shimcha hadlar bo’lib qattiq holatdagi real gaz molekulalari orasidagi tortishish va itarish kuchlari hisobga olish uchun kiritilgan bo’lib

a-molekulalar orasidagi tortishish kuchi
b-molekulalarning o’zi egallagan hajmi


Masala yechish namunalari

1. 
   agar va ( > ) tempraturalarda xususiy yarim o’tkazgich qarshiliklari mos holda va gat eng ekanligi ma’lum bo’lsa taqiqlangan zonasi kengligini toping.
   

Berilgan: , , ( > ), , ,
Yechilishi: (2) tenglamaga ko’ra

Bunda -solishtirma o’tkazuvchanlik bo’lib -esa solishtirma qarshilik bo’lib R deyish mumkin. U holda yoki deyish mumkin.

,
Van-der-Vaals tenglamasidagi a va b o’zgarmas kattaliklar xalqaro tizim (SI) da qanday birlikda o’rganiladi.
Yechilishi : (3) ga ko’ra Van-der-Vaals tenglamasiga egamiz:
Bunda a va b o’zgarmas koeffisentlar uchun quyidagilar kelib chiqadi . Bu tenglamalar chap tomonidagi kattaligini birligini qo’yish orqali masalada qidirilayotgan echim topiladi ,


Mustaqil echish uchun masalalar

1. 
   Germaniyli yarim o’tkazgich namunasi 0 dan 17’ gacha qizdirilgan taqiqlangan zona =0.72 eV ekanligini bilgan holda solishtirma o’tkazuvchanligini necha marta orttirilganligini aniqlang .
   

(Javob: 2,45 marta)

2. 
   dielektriklar va yarim o’tkazgichlar orasidagi qattiq jismning zona nazariyasi nuqta nazariyasida tushuntiring.
   
3. 
   Mettallar di elektriklar va yarim o’tkazgichlarning elektr xususyatlarni qattiq jism zonalar nazaryasidan foydalanib tushuntiring
   
4. 
   Xususiy yarim o’tkazgichlarning tishikli o’tkazuvchanlik mexanizimini tushuntiring
   
5. 
   Atom molekulasini effektiv diometri -ni van-der vals tenglamasidagi b-doimini bilgan xolda hisoblang
   

Van-der-Vaals tenglamasidagi b-koeffisiyent quydagi formuladan topiladi, Shunung uchun yoki . Bundan b ni bilgan holda topiladi.