Qattiq jismlarning mexanik xossalari. Moddalarning issiqlikdan kengayishi

Moddaning qattiqligi. Texnikada moddalarning qattiqligi ham muhim ahamiyatga ega bo`ladi. Ikkita material berilgan bo`lsa ularning qaysinisi ikkinchisining sirtida chizib iz qoldira olsa o`sha qattiq hisoblanadi. Metallarni arralash va kesish uchun ishlatiladigan moddalar, qayta ishlanadiganlariga nisbatan qattiqroq bo`lishi kerakligi shubhasiz.Hozirgi paytda bu maqsadlarda o`ta qattiq qotishmalardan foydalaniladi.Tabiiy moddalar ichida eng qattig`i olmosdir.
2. Qizitilgan jism o`lchamlarining kattalashuvi, sovutilganining esa, kichiklashuvi kundalik hayotdan ma’lum. Haroratning ko`tarilishi natijasida jism chiziqli o`lchamlarining va hajmining ortishiga issiqlikdan kengayishi deyiladi.
Harorat ortishi bilan atomlarning to`la energiyasi ortadi, demak issiqlik tebranma harakat amplitudasi ortadi. Natijada qattiq jism zarralarining muvozanat holatlari orasidagi o`rtacha masofa kattalashadi, ya’ni issiqlikdan kengayish ro`y beradi.
Chiziqli kengayish. Bizga haroratli va l₀ uzunlikli qattiq jism berilgan bo`lsin. Uni bir o`lchamli, ya’ni ko`ndalang kesim yuzasi uzunligiga nisbatan e’tiborga olmaydigan darajada kichik deb olamiz. Jismni T haroratgacha, ya’ni haroratga isitaylik. Natijada uning uzunligi gacha, yani ga ortadi. Qizigan jismning uzunligi harorat o`zgarishiga chiziqli bog’liq.

bu yerda -ga chiziqli kengayishning harorat koeffitsienti deyiladi. Agar ni aniqlasak
birligi

Moddalar	,10^6K^-1	Moddalar	,10^6K^-1
Alyumin Volfram YOg`och Tola bo`ylab Ko`ndalang Temir Jez Mis	24 4 6 30 12 0.9 18 17	Qo`rg`oshin Shisha Oddiy Kvarts Superinvor (temir,nikel,xrom qotishmasi) Ruh Chinni	29 10 0,7 0,03 30 3

• 
  jismni nisbiy chiziqli kengayishi ning harorat o`zgarishi ga nisbati bilan aniqlanadi. Boshqacha aytganda jismning harorati 1 K ga o`zgarganda, uning uzunligi dastlabki uzunligining qancha qismiga o`zgarganini ko`rsata ba’zi moddalar uchun 273 K da chiziqli kengayishning harorat koeffitsienti.