Qattiq jismning murakkab xarakati

(78)

shaklda tasvirlash mumkin. (78) formula xam Koriolis teoremasi yoki tezlanishlarni qo`shish teoremasi deb ataladi. Bu formuladan nuqtaning absalyut tezlanishi vektori nisbiy, ko`chma va Koriolis tezlanishlarining yigindisiga teng ekan degan xulosa chiqadi. Endi nisbiy ko`chma tezliklar va tezlanishlarning xamda Koriolis tezlanishining fizikaviy ma`nosini ko`raylik.

(5) dan topiladigan tezlik

(79)

ko`rinishida tasvirlanadi. Bu tezlik A nuqtaning qo`zgaluvchan OXYZ sistemaga nisbatan xarakat qilishi sababli xosil bo`ladi.

Ko`chma tezlikni ifodalaydigan (77) ni Puasson formulalaridan foydalanib

(80)

shaklda yozamiz.

Bunda v=ωr aylanma transversal tezlikni xarakterlaydi. Ya`ni A nuqta o nuktaning atrofida aylangan vaqtidagi tezligidir. v<sub>t</sub> -tezlik yo`nalishini parma qoiasiga asosan topiladi (48-rasm).

48-rasm

Bu erdagi v₀-ni (O nuqtani tezligini) A nuqtaga ko`chirib, aylanma tezlik ωxr ni xam parma qoidasiga asosan topib, A nuqtaga qo`yib (v₀ +ωr) ni ya`ni yigindisi ko`chma tezlikni paralelogram qoidasiga asosan topamiz. v_k xam A nuqtaga qo`yilgan. Agar A nuqtaning nisbiy tezligi bilan ko`chma tezlik yana paralelogramm qoidasiga asosan topilsa, absolyut tezlik (2-rasm)da tasvirlangan ga teng bo`ladi. Ya`ni tezlik , v₀ , ωxr va v_n tezliklarning vektorial yigindisiga teng v=v₀ +ωr+v_n

Ko`chma tezlik qutb 0 nuqtaning tezligi bilan nuqtaning aylanma tezligi

v_т = ω ×ρ ning geometrik yigindisiga teng ekan. Ya`ni v₀ +ωρ orqali topiladi.

Agar OXYZ sistemaning xamma nuqtalari ilgarlanma xarakat qilsa bu xolda va (71) ga muvoffiq v_k =v₀ ga teng bo`ladi. Bu xolda absolyut tezlik vektori (66) formula orqali topiladi. Bu vektorning moduli v<sub>n</sub> va v<sub>k</sub> vektordan tuzilgan paralelogramm diagnoliga teng bo`lib kosinuslar teoremasiga asosan xisoblanadi.

(81)