Qayqovusning “Qobusnoma” asaridagi hikoyat va timsillar 212-guruh talabasi Ro’zibaeva Maftunaning O’zbek adabiyoti fanidan mustaqil ishi

Qayqovusning “Qobusnoma” asaridagi hikoyat va timsillar

212-guruh talabasi Ro’zibaeva Maftunaning O’zbek adabiyoti fanidan mustaqil ishi

Reja:

• Qobusnoma haqida
• Qobusnomadagi hikoyalar va ularning timsillari

Qobusnoma - Sharq va Markaziy Osiyo xalqlari orasida keng tarqalgan axloqiy-taʼlimiy asar, fors-tojik badiiy nasrining birinchi va yirik yodgorligi (11-asr). Tabariston (Mozandaron) hukmdori Shams al-Maoliy Qobusning nabirasi Unsur al-Maoliy (Kaykovus, 1021—98) tomonidan fors tilida yozilgan (1082—83) va „Nasihatnomai Kaykovus“ deb atalgan. „Q.“ shu asarning oʻzbekcha tarjimasidir. muallif asarni oʻgʻli Gilonshohga bagʻishlagan.

• Qobusnoma - Sharq va Markaziy Osiyo xalqlari orasida keng tarqalgan axloqiy-taʼlimiy asar, fors-tojik badiiy nasrining birinchi va yirik yodgorligi (11-asr). Tabariston (Mozandaron) hukmdori Shams al-Maoliy Qobusning nabirasi Unsur al-Maoliy (Kaykovus, 1021—98) tomonidan fors tilida yozilgan (1082—83) va „Nasihatnomai Kaykovus“ deb atalgan. „Q.“ shu asarning oʻzbekcha tarjimasidir. muallif asarni oʻgʻli Gilonshohga bagʻishlagan.

„Qobusnoma“ asosini Qurʼoni karim suralari, Muhammad (sav)ning faoliyati va koʻrsatmalarini ifodalovchi hadislar, hikmatli hikoyatlar tashkil etadi. Asar 44 bobdan iborat. Dastlabki 4 bobi Haqni tanimoq, Paygʻambarlarning xilqati (yaratilishi), Alloh neʼmatiga shukur qilmoq haqida boʻlib, qolgan 40 bobi ota-onani hurmatlash, ilmiy bilimlarni, sanʼatni egallash, harb, savdo, dehqonchilik ishlari va hunarni oʻrganish, odob-axloq qoidalariga rioya etish, farzand tarbiyasi, saxovat va juvonmardlik kabi koʻplab masalalarni oʻz ichiga oladi. Asarda hunar va ilm jamiyat taraqqiyotining asosiy omillari deb qaraladi.

• „Qobusnoma“ asosini Qurʼoni karim suralari, Muhammad (sav)ning faoliyati va koʻrsatmalarini ifodalovchi hadislar, hikmatli hikoyatlar tashkil etadi. Asar 44 bobdan iborat. Dastlabki 4 bobi Haqni tanimoq, Paygʻambarlarning xilqati (yaratilishi), Alloh neʼmatiga shukur qilmoq haqida boʻlib, qolgan 40 bobi ota-onani hurmatlash, ilmiy bilimlarni, sanʼatni egallash, harb, savdo, dehqonchilik ishlari va hunarni oʻrganish, odob-axloq qoidalariga rioya etish, farzand tarbiyasi, saxovat va juvonmardlik kabi koʻplab masalalarni oʻz ichiga oladi. Asarda hunar va ilm jamiyat taraqqiyotining asosiy omillari deb qaraladi.

• Jismoniy sezgini modda,
• Ruhiy hissiyotni esa „jon“ bilan bogʻlaydi va bularning birini moddiy, ikkinchisini ruhiy hayot mahsuli deb koʻrsatadi.

Kaykovus dunyodagi mavjudotni birbiri bilan bogʻliq va murosasiz deb talqin qiladi. U kishi ruhiyatini ham 2 guruhga boʻladi:
Odamlar 3 guruhga boʻlinib, ularning jamiyatda tutgan oʻrni belgilanadi; odamlarning fazilatlari ham 3 guruhga boʻlinadi: aqllilik, haqgoʻylik, juvonmardlik.

Ahloqiylikning birinchi belgisi - suxandonlik Kaykovusning i1miy- falsafiy va ma'naviy-axloqiy hikmatlari:

Ahloqiylikning birinchi belgisi - suxandonlik Kaykovusning i1miy- falsafiy va ma'naviy-axloqiy hikmatlari:

• 1. Tan jon bilan, jon nafas bilan, nafas aql bilan tirikdir.
• 2. Odamning tani ko'zga ko'rinadigan va ko'zga ko'rinmaydigan moddalardan tuzilgan. 45
• 3. « Dunyoda odamning bilmagan va tanimagan hech narsasi yo'qdir».
• 4. Juvonmardlikning asosi uch narsadir: biri - aytgan so'zni bajarish, ikkinchisi - to'g'rilikka axsala qilmaslik, uchinchisi - xaymi ko'zda tutish.
• 5. Ey farzand, yolg'on va behuda so'zlamagilkim, behuda so'z jinnilaming so'zidir.
• 6. Barcha kishining kuchi ovqatdandir, aqlning kuchi esa hikmatdandir.
• 7. « ... aql ikki xildir: biri tug'ma aqldirki, buni aziziy (tabiiy aql) derlar, ikkinchisi kasbiy aql, buni muktasib (halol mehnat bilan topilgan aql) derlar. Kasbiy aqlga don ish ham derlar. Muktasibni o'rganib bo'ladi, ammo aziziy aql xudoning sovg'asidir, uni ta'lim bilan o'rganib bo'lmas».
• 8. Bilimni egallamoq uchun mehnat qilish. badanni dangasalikdan qutqarish foydalidir

„Qobusnoma“ rus va Gʻarb sharqshunoslarining, Sharq olimlari va pedagoglarining diqqatini anchadan beri oʻziga tortib keladi. Asar turk (1432, 1705), uygʻur (178687), nemis (1811), oʻzbek (1860, Ogahiy tomonidan), tatar (1881), fransuz va rus (1886) tillariga tarjima qilingan. Ogahiy tarjimasining 2 qoʻlyozma nusxasi Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik institutida, yana bir qoʻlyozma nusxasi Sankt-Peterburgda Saltikov-Shchedrin nomidagi Xalq kutubxonasida saqlanadi. „Qobusnoma“ning Subutoy Dolimov tomonidan hozirgi oʻzbek tiliga oʻgirilgan nusxasi Toshkentda 3 marta nashr qilingan.

• „Qobusnoma“ rus va Gʻarb sharqshunoslarining, Sharq olimlari va pedagoglarining diqqatini anchadan beri oʻziga tortib keladi. Asar turk (1432, 1705), uygʻur (178687), nemis (1811), oʻzbek (1860, Ogahiy tomonidan), tatar (1881), fransuz va rus (1886) tillariga tarjima qilingan. Ogahiy tarjimasining 2 qoʻlyozma nusxasi Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik institutida, yana bir qoʻlyozma nusxasi Sankt-Peterburgda Saltikov-Shchedrin nomidagi Xalq kutubxonasida saqlanadi. „Qobusnoma“ning Subutoy Dolimov tomonidan hozirgi oʻzbek tiliga oʻgirilgan nusxasi Toshkentda 3 marta nashr qilingan.

Foydalanilgan adabiyotlar

• Nashri: Unsur al-Maoliy, Qobusnoma, T. 1973
• https://www.google.com/Kaykovusning+qobusnoma
• Ziyonet.com

E’tiboringiz uchun raxmat.