Qirgiz respublikasi konstitusiyasi

UCHINCHI QISM
DAVLAT HOKIMIYATI

I BOB. QIRGIZ RESPUBLIKASI PREZIDENTI

66-modda
1. Prezident Qirgʻiziston Respublikasining davlat boshligʻi, oliy mansabdor shaxsi va ijroiya hokimiyatini boshqaradi.
2. Prezident xalq va davlat hokimiyatining birligini ta’minlaydi. 
3. Prezident Konstitutsiya, inson va fuqarolar huquq va erkinliklarining kafolati hisoblanadi. 
4. Prezident davlat ichki va tashqi siyosatining asosiy yo`nalishlarini belgilaydi. U davlat hokimiyatining birligini, davlat organlarining muvofiqlashtirish va o‘zaro hamkorligini ta’minlaydi.
5. Prezident ichki va xalqaro munosabatlarda Qirg‘iziston Respublikasini vakil qiladi. Qirg'iziston Respublikasining suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish choralarini ko'radi.

67-modda
1. Prezident Qirg‘iziston Respublikasi fuqarolari tomonidan 5 yil muddatga saylanadi. 
2. Xuddi shu shaxs ikki muddatdan ortiq Prezident etib saylanishi mumkin emas.

68-modda

1. 35 yoshga to‘lgan, davlat tilini biladigan va respublikada kamida 15 yil yashagan Qirg‘iziston Respublikasi fuqarosi Prezident etib saylanishi mumkin. 

2. Prezident lavozimiga nomzodlar soni cheklanmagan. Taraqqiyotning umumiy davlat dasturini taklif qilgan va kamida 30 ming saylovchining imzosini to‘plagan shaxs Prezidentlikka nomzod sifatida ro‘yxatga olinishi mumkin.
Prezidentni saylash tartibi konstitutsiyaviy qonun bilan belgilanadi.

69-modda
1. Prezident o‘z lavozimiga kirishayotganda Qirg‘iziston Respublikasi xalqiga qasamyod qiladi.
2. Prezidentning vakolatlari yangi saylangan Prezident lavozimiga kirishgan paytdan boshlab tugatiladi. 
3. Prezident o‘z vakolatlarini amalga oshirish davrida siyosiy partiyaga a’zolikni to‘xtatib turadi va siyosiy partiyalar ishi bilan bog‘liq har qanday faoliyatni to‘xtatadi.

70-modda

1. Prezident:

1) Vazirlar Mahkamasining tuzilmasi va tarkibini belgilaydi;
2) Vazirlar Mahkamasi Raisini, uning oʻrinbosarlarini va boshqa aʼzolarini Joʻqorgʻi Keneshning roziligi bilan tayinlaydi;
3) Vazirlar Mahkamasi Raisi, uning o‘rinbosarlari va boshqa a’zolarining iste’foga chiqish to‘g‘risidagi arizalarini hamda ularni lavozimidan ozod etish to‘g‘risidagi qarorni qabul qiladi;
4) Vazirlar Mahkamasi aʼzolarini va boshqa ijro hokimiyati organlari rahbarlarini Joʻqorgʻi Kenesh, Xalq qurultoyi taklifini inobatga olgan holda qonun hujjatlariga muvofiq lavozimidan ozod qiladi;
5) boshqa ijro etuvchi hokimiyat organlari rahbarlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi;
6) mahalliy davlat hokimiyati organlari rahbarlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi;
7) Prezident Administratsiyasini tuzadi;
8) Xavfsizlik kengashini tuzadi va unga rahbarlik qiladi; 
9) Davlat kotibini lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi;
10) bolalar huquqlari bo'yicha vakolatli vakilni tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi.
2. Prezident:
1) o‘z tashabbusi bilan yoki kamida 300 000 saylovchi yoki Jo‘qorg‘i Kenge deputatlari umumiy sonining ko‘pchilik ovozi tashabbusi bilan referendum o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qiladi;
2) Konstitutsiyada nazarda tutilgan hollarda Jogorku Keneshga saylovlarni tayinlaydi; Konstitutsiyada nazarda tutilgan tartibda va hollarda Jo‘qorg‘u Keneshga muddatidan oldin saylov tayinlash to‘g‘risida qaror qabul qiladi;
3) mahalliy Kengashlarga saylovlarni tayinlaydi; mahalliy Kengashlarni qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda va hollarda tarqatib yuboradi; mahalliy kengashlarga muddatidan oldin saylovlarni tayinlaydi.
3. Prezident:
1) qonun loyihalarini Jogorku Keneshga kiritadi;
2) qonunlarni imzolaydi va ularni xalqqa e’lon qiladi; qonunlarni e'tirozlar bilan Jogorku Keneshga qaytaradi;
3) mamlakatdagi vaziyat, davlat ichki va tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlari to‘g‘risida xalqqa, Jo‘qorg‘i Keneshga, Xalq qurultoyiga har yili murojaat qiladi;
4) har yili Oliy Kengashga o‘z faoliyati to‘g‘risida hisobot beradi;
5) zarurat tug‘ilganda Jo‘qorg‘i Keneshning navbatdan tashqari sessiyasini chaqirish va ko‘rib chiqiladigan masalalarni belgilash huquqiga ega;
6) Jo‘qorg‘i Kenesh va Xalqlar qurultoyida so‘zga chiqish huquqiga ega.
4. Prezident:
1) Sudyalar ishlari bo‘yicha kengash taqdimnomasiga ko‘ra Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud sudyalari lavozimlariga saylash uchun Jo‘qorg‘i Kengega nomzodlar kiritadi;
2) Konstitutsiya va konstitutsiyaviy qonunda nazarda tutilgan hollarda Sudyalar kengashining taqdimiga binoan Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud sudyalarini lavozimidan ozod etish toʻgʻrisida Joʻqorgʻi Keneshga tavsiyalar beradi; 
3) Adliya masalalari bo‘yicha kengash taqdimnomasiga ko‘ra mahalliy sudlar sudyalarini tayinlaydi; 
4) Konstitutsiya va konstitutsiyaviy qonunda nazarda tutilgan hollarda sudyalar kengashining taqdimnomasiga ko‘ra mahalliy sud sudyalarini lavozimidan ozod qiladi; 
5) Sudyalar kengashining taqdimnomasiga binoan, Oliy Kengashning roziligi bilan Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud sudyalari orasidan Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud raislarini 5 yil muddatga tayinlaydi; Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud raislarini Konstitutsiya va konstitutsiyaviy qonunda belgilangan tartibda lavozimidan ozod qiladi; 
6) Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud raislarining taqdimnomasiga binoan Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud sudyalari orasidan Konstitutsiyaviy sud va Oliy sud raislarining o‘rinbosarlarini 5 yil muddatga tayinlaydi.
5. Prezident:
1) Jogorku Keneshning roziligi bilan Bosh prokurorni tayinlaydi; qonunda nazarda tutilgan hollarda Jogorku Kenesh deputatlari umumiy sonining kamida yarmi roziligi bilan Bosh prokurorni lavozimidan ozod qiladi; Bosh prokuror taqdimiga binoan o‘z o‘rinbosarlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi;
2) Milliy bank raisi lavozimiga saylash uchun Jogorku Kenesh deputatligiga nomzodni kiritadi; Milliy bank raisining taqdimnomasiga ko‘ra Milliy bank raisining o‘rinbosari va boshqaruvi a’zolarini lavozimga tayinlaydi, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda ularni lavozimidan ozod qiladi;
3) Jogorku Keneshga Saylov va referendum oʻtkazish boʻyicha Markaziy komissiya tarkibining yarmiga nomzodlarni saylash va lavozimidan ozod etish toʻgʻrisida takliflar kiritadi;
4) Hisob palatasi aʼzolarining uchdan bir qismini saylash va lavozimidan ozod etish uchun Joʻqorgʻi Kengega nomzodlarni kiritadi;
5) Jo‘qorg‘i Kenesh tomonidan saylangan a’zolar orasidan Hisob palatasi raisini tayinlaydi va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda uni lavozimidan ozod qiladi.
6. Prezident:
1) Qirgʻiziston Respublikasini mamlakat ichida va undan tashqarida vakil qiladi;
2) muzokaralar olib boradi va xalqaro shartnomalarni imzolaydi; ko'rsatilgan vakolatlarni boshqa mansabdor shaxslarga o'tkazishga haqli;
3) xalqaro shartnomalarni ratifikatsiya qilish va ularga qo‘shilish to‘g‘risidagi hujjatlarni imzolaydi;
4) Qirgʻiziston Respublikasining xorijiy davlatlardagi diplomatik vakolatxonalari rahbarlarini va xalqaro tashkilotlardagi doimiy vakillarini tayinlaydi; ularni eslaydi; xorijiy davlatlarning diplomatik vakolatxonalari rahbarlarining ishonch yorliqlarini va chaqirib olish yorliqlarini qabul qiladi.
7. Prezident Qirg‘iziston Respublikasi fuqaroligiga qabul qilish va fuqarolikdan chiqarish masalalarini hal qiladi.
8. Prezident Qirg‘iziston Respublikasi Qurolli Kuchlarining Oliy Bosh Qo‘mondoni hisoblanadi, Qirg‘iziston Respublikasi Qurolli Kuchlarining yuqori qo‘mondonlik tarkibini belgilaydi, tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi.
9. Prezident:
1) konstitutsiyaviy qonunda nazarda tutilgan hollarda favqulodda holat joriy etilishi to‘g‘risida ogohlantiradi, zarurat tug‘ilganda esa, ayrim joylarda oldindan e’lon qilmasdan joriy qiladi, bu haqda Jo‘qorg‘i Kengega darhol xabar beradi;
2) to‘liq yoki qisman safarbarlik e’lon qiladi; Qirgʻiziston Respublikasiga bostirib kirilganda yoki toʻgʻridan-toʻgʻri bostirib kirish xavfi mavjud boʻlganda, urush holati eʼlon qiladi va bu masalani zudlik bilan Jogorku Kenesh koʻrib chiqishiga kiritadi;
3) mamlakatni himoya qilish va fuqarolarning xavfsizligini ta'minlash manfaatlarini ko'zlab urush holatini e'lon qiladi va bu masalani darhol Jogorku Kenesh ko'rib chiqishiga qo'yadi.
10. Prezident:
1) Qirg'iziston Respublikasining davlat mukofotlari, davlat unvonlari va faxriy unvonlari bilan taqdirlaydi;
2) oliy harbiy unvonlar, diplomatik unvonlar va boshqa maxsus unvonlar beradi;
3) rahm-shafqat qiladi.
11. Prezident Konstitutsiya va qonunlarda nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni ham amalga oshiradi.