Qishloq xo’jalik instituti

---

O’zbekiston Respublikasi qishloq va suv xo’jalik vazirligi 
Samarqand
 
qishloq
 
xo’jalik instituti 

 
Agrokimyo, tuproqshunoslik va o’simliklarni ximoya qilish kafedrasi 
 
 
 
 
 
5541000-Fermer xo’jaligini boshqarish yo’nalishi 
 talabalari
 
 
 
 
 
TUPROQShUNOSLIK VA AGROKIMYo 
fanidan laboratoriya mashg’uloti
Mavzu: Tuproqning umumiy fizik xossalari: hajm og’irligi, solishtirma og’irligi 
va g’ovakligini aniqlash 
 
 
 
 
 
 
 

Bajardi:
 Normurodov A
 
Tekshirdi 
M.Mashrabov
 
 
 
 
 
 
Samaqand 2011 
 

---

Tuproqning umumiy fizik xossalari: hajm og’irligi, 
solishtirma og’irligi va kovakligini aniqlash
Ishning mohiyati: Tuproq qattiq qismi (fazasi) ning zichligi deb, quruq 
holatdagi qattiq qismi massasining shunga teng xajmdagi suvning massasiga 
aytiladi. Bu ko’rsatkich son jihatidan tuproqdagi 1 sm
3
qattiq moddalarning gramm 
massasiga teng. Qattiq qismining zichligi tuproqning mexanik, minerologik 
tarkibiga, organik moddalar miqdoriga bog’liq bo’lib ko’pgina tuproqlarda 2,4 dan 
2,8 g/sm
3
gacha o’zgarib turadi. 
Tuproqda chirindi qancha ko’p bo’lsa, qattiq qismining zichligi shuncha kam 
bo’ladi. Masalan, tarkibida 5-10 % chirindi bo’lgan qora tuproqlar qattiq qismining 
zichligi 2,4-2,5 g/sm
3
ga teng; yuqori qatlamida 1-2 % chirindi bo’lgan bo’z 
tuproqlar qattiq qismining zichligi esa taxminan 2,7 g/sm
3
ni tashkil etadi. 
Tuproqning g’ovakli (kovakli)gini hisoblab aniqlash uchun qattiq qismining 
zichligini bilish zarur. Bundan tashqari, mazkur ko’rsatkich tuproqning tarkibiga 
kiruvchi minerallarning petrografik tarkibi haqida ma’lum tasavvur beradi va 
tuproqning mineral hamda organik qismlari orasidagi nisbatini ko’rsatadi. Tuproq 
qattiq qismining zichligi piknometrik usulda aniqlanadi. Bunda o’lchash ishlari 
analitik tarozida olib boriladi.