Qiyosiy pedagogikaning xalqaro vazifalari

1. Qiyosiy pedagogika tarakkietining asosiy boskichlari

Tadkikotning kieslash metodi barcha fanlarda, shu jumladan pedagoigkada xam keng kullanadi. Yeshlar ta`lim va tarbiyasining qiyosiy tavsifini turli mamlakatalarda - YA.A.Komenskiy, nemis pedagoglari I.G.Gerder, I.P.Brinkman, F.A. Xekt, A.X. Nimeyer, E.G.Fisher, shveysar pedagogi E.A. Evers, AKSH pedagoglari I.Nif. D. Grisom va boshkalarning ishlarida uchratamiz.

Qiyoslash metodi erdamida ukitish va tarbiyalashninshg biz uchun odatga aylanib kolgan forma va mteodlarining asl kimmati va samaradorligini aniklanadi. Yuirok maorif ssistemalari eki ularning rivojlanish davrini kieslash qiyosiy pedagogik bulolmaydi, albatta. Qiyosiy pedagogikaning ijtimoiy maksadlarini, amaliy vazifalaini , uz problemalari va tadkikot metodlarini belgilab olishgina uni pedagoigkaning mustakil soxasiga aylantiradi.

Turli mamlakatlarning iktisodiy, siesiy va madaniy alokalarining rivojlanishi usib kelaetgan avlodni ukitish va tarbiyalashning kuyilishi bilan uzaro keng tanishishga ukitishning forma va metodlarini , ba`zan esa butun ta`lim sistemasigni uzlashtirishga imkon berdi. dunedagi turli mamlakatlardagi xalq maorifi axvolini chukurrok urganish va qiyosiy metoddan foydalanishga ob`ektiv extiej maorif sistemasida uzgarish yasashni talab kilgan ijtimoiy-iktisodiy va siesiy siljishlar davrmida yakkol sezildi.

Olimlar XIX asr moddiy va ma`naviy jaraenlari sharoitlarini bunday ta`riflaydilar : «Ilgari eski maxalliy va milliy bikiklik urniga, uzida ishlab chikariladigan maxsulotlar xiosbiga yashash urniga millatlarning bir-birlari bilan xar taraflama vujudga kelmokda. Bunday aloka va - 52 -
boglanishlar moddiy xaetga xaM, ma`naviy xaetga xam bab-baravar taalluklidir. Ayrim millatlarning ma`naviy faoliyati umum boyligiga aylanmokda».

Olimlar bu fikri qiyosiy pedagogikaning na fakat «ma`naviy ishlab chikarish» soxasi sifatida vujudjga kelishini, balki uning rivojlanish davrarini aniklashga xam imkon beradi.

Tarixiy materializm prinsiplariga asoslanib qiyosiy pedagogik tarakkietining kuyidagi davrlarini kayt etish mumkin : birinchi davr- Garbdagi revolyusiyalardan Rosssiyadagi Ulug Oktyabr revolyusiyasigachsa (XVIII- asrning oxiri- 1917 y.), ikkinchi davr- Ulug Oktyabr revolyusiyasidan jaxon sosialistik sistemasi vujudga kelishigacha (1917-1945 yy), uchinchi davr- jaxon sosialistik sistemasi karor topganda xozirgacha bulgan davr.

Revlyusiyalarning jadal rivojlanish davrida Yevropaning turli mamlakatlarida ta`lim-tarbiya bir kancha umumiy xususiyatlarga ega buldi.

CHet el maktabi tajribasini, milliy xususiyatlarini xisobga olib va saklab kolgan xolda, milliy maktablarni rivojlantirishda kullash imkoniyatlarini aniklash nuktai nazaridan tavsiflash, analiz va tankid kilish XIX asr buyuk pedagoglardan kupchiligning tadkikot predmeti buldi.

Tadkikotning ayrim maksad va metodlarini belgilagan va problemaga ma`lum darajada ijtimoiy-siesiy yunalish bergan birinchi tadkikotchi «qiyosiy pedagoigkaning otasi»nomini olgan Mark Antuan Jyulen Parijskiy (1775-1848) buldi. «Qiyosiy pedagogikaga doir tadkikotlar xakida ocherk va dastlabki muloxazalar» ishida (Parij , 1817) xozircha barcha mamlakatlarning pedagogik terminologiyasiga chuqur kirib borgan «qiyosiy pedagogika» va «qiyosiy tarbiyalash» terminlarini bulinchi bulib kulladi.

Jyulen qiyosiy pedagogikada tarbiyalash va ukitish nazariyasi va amalietini takomillashtirishning, xalqlarning umumiy madaniy rivojlanishiga va jipslashishiga imkon beradigan Yevropadagi barcha mamlakatlar uchun umumiy bulgan pedagogik nazariyani ishlab chikishning eng muxim yullaridan birini kurdi. U turli mamlakatlar va xalqlar vakillaridan tarbiya masalalari buyicha xalqaro komissiya anketalar va xisobotlar erdamida turli evropa mamlakatlarida, ukuv-tarbiya muassasalarining materiallarini, tarbiyalash-ukitish metodlarini tuplashi, klassifikasiyalashi va kieslashi kerak, pedagog mutaxassislarni atyerlaydigan maxsus ukuv yurti ochishi, bir necha tilda chikadigan pedagogik jurnal nashr etishni, Yevropadagi eng muxim ilmiy va madaniy markazlar vakillari urtasida maorif masalalari yuzasida ezama ravshida fikr-muloxazalar almashishni muntazam amalga oshirib borishi lozim edi.

Jaxonning turoli mamlakatlarida maorif sistemasining takmoillashtirish muammolariga kizikish va maktabni qiyosiy o`rganish zaruriyati ortadi.

Ayrim olimlar maoriыf ishining kuyilishi bilan tanishish uchun boshka mamlakatlarga bordilar. Bu saexatlarning natijalari nashr etilib, mualliflar uz millisy maktabini takomillashtirish yullarini kursatdilar. Sarbonnadagi falsafa proыessori Viktor Kuzen, nemis pedagoglari S.A. Kruze, Fridrix Tirshning, injener F.Xarkortning, amerika pedagoglari G.Mann, G.Bernard, K.Stou, CH.Turber, A.Fleksnerning, ingliz pedagog M. Sedler va boshkalarning ishlari shular jumlasidandir.

Qiyosiy – pedagogik takdikotlar Rossiyada xam ancha rivojlandi. Ayniksa ulug rus pedagoglari K.D.Ushinskisy va L.N.Tolstoyning ishlari eng katta e`tiborga loyik. CHet el maktabi axvolini taxlil kilish Ushinskiyni rus ta`lim sistemasini takomillashtirish tugrichida uylashga ragbatlantirdi.

«Barcha xalqlar uchun xalq tarbiyasi buyicha umumiy sistema,- deb ezgan edi. Ushinskiy, - na fakat amalda, balki nazariyada xam yuk va Germaniya pedagogikasi- nemis tarbiyasida boshka narsa emas».

Begona xalq maorifi sistemasini uzlashtirib olishga L.N.Tolstoy xam keskin karshi chikkan edi : «Maktab xalq yashaetgan asosiy konuniyatlarni anglagandagina yaxshi xisoblanadi». L.N.Tolstoy Rossiya rus xalqi xaetining tarixiy va milliy xususiyatlariga mos tushadigan uz xalq maorifi sistemasi bulishi kerakligini kat`iy ta`kidlab, chet el pedagogikasvidan bolalarni ukitishning fakat ayrim metod va priemlarinigina olish mumkin deb xisobladi. Xorijiy mamlakatlar maktabi va pedagogikasi kupgina rus muallimlari va olimlarining e`tiborini jalb kildi.. Rossiyada XIX asr oxiri – XX asr boshlaridka nashr etilgan «Nachalnaya shkola», «Uchitel», «Jurnal dlya vospitaniya», «Pedagogicheskiy sbornik», «Jurnal Ministerstva narodnogo obrazovaniya» vap boshka pedagogik jurnallar rus pedagoglarining chet eldagi pedagogika nazariyalar va maktabning amaliy ishi tavsif va taxlilkilingan makolalarini, tarjimalarini bosar edi. Rus avtorlarining (N.Dadenkov, P.Kapnist, P.G. Mijuev, L.Muzichenko, M.A. Pospelov, Ye. YAnjul va boshkalar) ayrim kitoblari chet el maktabi problemasi va pedagogik nazariyaga bagishlangan.

XIX asrning ikkinchi yarmida Yevropada milliy, sungra xalqaro tadkikot markazalari, «muzeylar» eki institutlar vujudga kelib , ular uz mamlakatlari va chet eldagi ta`lim va tarbiyaga oid axborot materiallari va statistik ma`lumotlarni tuplab, ishlab chikadilar va tarkatadilar. Bular Londondagi Xalqaro vistavka (1851 y), Vashingtondagi «Maorif xizmati» (1860 y), Parijdagi Pedagogika muzeyi va boshlangich ta`lim buyicha markaziy kutubxona (1879 y) va boshkaщardir.

XIX asrning 70- yillarida Turkiya va Avstro – Vengriya imperiyasi sistemasiga kirgan slavyan xalqlari vakillari bulgan pedagoglarnineg qiyosiy-pedagogik tadkikotlari uziga xos x`arakterga ega edi. Bu pedagoglar maktab orkali slavyan xalqlarini birlashtirish va milliy ozod kilishga erdam bermokchi buladilar. 1871 yili Zagrebda utkazilgan xorvat, serblar, slovak, chex, morav va polyak ukituvchilari s`ezdida «Slavyan pedagogi» nomli pedagogika tarixida birinchi xalqarpo pedagogik jurnalga asos solindi (1872-1874). Uning vazifasi slavyan xalqlarining mdaaniy alokasini mustaxkamlash, ularni chet el boskinchilariga karshi kurash uchun birlashtirish edi.

Jurnalda slavyan mamlakatlaridagi maorifning axvoli xakida usha xalqlar tilida makolalar bosildi.

Bu boskich 1917 yildan 1945 yilgacha bulgan davrni kamrab oladi. Rossiyadagi Ulug Oktyabr inkilobi, partiyalarning vujudga kelishi va sinfiy kurashning keskinlashishi insoniyat jamiyatining barcha tomonlariga, shu jumladan tarbiya sistemasiga xam xal kiluvchi ta`sir kursatdi.

Bu davrdagi qiyosiy pedagogika na fakat turli ijtimoiy tuzumdagi mamlakatlar urtasidagi, balki boshka mamlakatlar urtasidagi sosial-iktisodiy va siesiy ziddiyalarni xam aks ettiradi. Ma`lumot bilan ekonomika uzaro ta`siri etishini xisobga olib, boshka mamlakatlarning pedagoglari uzga mamlakatlarda maktabning rivojlanishini tobora sinchiklab kuzata boshladilar. Ulardan kuplari qiyosiy pedagoigkani uzlarining ilmiy faoliyatlari uchun soxa kilib oldilar. Isaak L, Kendl, Pol Monro, Vilyam Rassel, Jorj S, Kaunts va boshkalar (AKSH) ; Frans Xilker, Fridrix SHneyder (Germaniya), Pedro Rossello (SHveysariya) va boshka olimlar shular jumlasidandir.

Umumiy ta`limning rivojlanishi, majburiy ta`lim muddatlarining uzayishi va darajasining oshishi, turli yunalish, tip va darajadagi maktablarning riovjlanishi, ta`lim-tarbiya metodlarini takomillashtirish zaruriyati Yevropa va Amerikadagi kupgina mamlakatlar uchun bir kator umumis problemlaarni ilgari surdi. Pedagogik omillarni xaklkor mikesda tushunishning zarurligi turli xil regoinal va xalqaro ilmiy tadkikot tashkilotlari tashkil topishiga olib keldi. Kolumbiya universitetining pedagogik kolleji koshidagi xalqaro institut (AKSH, 1923 y) ; 1925 yildan boshlab Berlindagi ta`lim-tarbiya Markaziy institutining chet el pedagogikasi va maktabi bulimi uzining ilmiy-takdikot va amaliy faoliyatini aktivlashtirdi Millatlar Ligasi tashabbusi bilan xalqaro ta`lim byurosi – XTB (Jeneva, 1925 y) tashkil etildi. Byuroning majburiyati va vakoltiga kuyidagilar kirdi : maxsus ishlab chikilgan anketa va savollar erdamida XTB a`zosi bulgan mamlakatlarda ta`limning axvoli xakidagi mtaerilalarni tuplash : pedagogik muassasalar va jamiyatlar urtasida aloka urnatishga kumaklashish ; ishlarni chop etish ; kengash va seminarlar utkazish ; ayrim masalalar yuzasidan tavsiyalab ishlab chikish va boshkalar .

Quyidagi vaktli nashrlar chikarildi : Kolumbiya universitetining AKSH «Maorif yilnoma» si , 1934 yilgacha nemis, ingliz va fransuz tillarida chop etilgan «Xalqaro pedagogik jurnal» (Germaniya) va boshkalar.

Yevropa va Amerikada ilmiy konferensiya va seminarlar. Turli mamlakatlardagi ta`lim sistemasi bilin chukurrok tanishish maksadida chet ellarga borish, xalqaro uchrashuvchilar va chet el maktabini urganishning boshka turlari keng kullandi. Qiyosiy – pedagogik tadkikotning uziga xos metodlari belgilanadi, ularning amaliy vaziflaari kengayadi. Qiyosiy pedagogika soxasidagi ishlar ancha chukurlashadi maksadga yunaladi, maorif ishi mazmkur mamlakatlar xaetining madaniy-tarixiy va sosial-iktisodiy sharoitini xisobga olgnan xolda taxlil kilinadi. Bu qiyosiy pedagogika pedagogikasining mustakil soxasi bulib ajralib chikdi deb xisoblashga zamin yaratadi.

20-30-yillarda qiyosiy pedagogika nazariyasi masalalariga bagishlangan bir kator ishlar xam e`lon kilindi. Masalan, professor I.Kendl «Qiyosiy pedagogika soxasdiagi tadkikotlar» («Boston», 1933) ishida qiyosiy pedagogikaning axamiyati, predmeti va metodlarini karab chikadi va Angliya, Fransiya, Germaniya , Italiya , AKSH dagi ta`lim sistemasini kieslab tavsiflaydi.

Olimlar uchib kelaetgan esh avlodga ta`lim-tarbiya berish axkidagi ta`limotni erkin kursatib berdi, pedagogikaning xalqka karshi xarakterini ilmiy asoslab keskin tankid kildi. Pedagogik lugat nashr etish tugrisidagi N.K.Krupskaya chet el maktabi va pedagogikasi tajribasini urganishga va taxlil kilishga xar tomonlama erdashish ifodalab berdi.

«Pedagogik lug`at» ning maksadi-, deb ezgan edi u 1916 yili, -t urli mamlakatlardagi xalq maorifi axvoli kurinishini berishdir, unda shu mamlakatga eng xos, mamlakatning iktisodiy va ijtimoiy tarakiet darajasi bilan, uning tarixiy utmishi bilan uzviy boglik narsalar berilmogi lozim. Biror malakatning xalq maorifi axvoli axkdiagi xabar shu mkamlakatda xalq maorifining tarakkiet tarixi bilan boglanmogi lozim. Bu tarix. Uz navbatida, pedagogika soxasidagi goyalarni va u eki bu mutafakkir eki arbobning rolini tushunish uchun zamin bulmogi zarur.

N.K.Krupskaya pedagog - jamiyatning tashkilotchisi va raisi edi. «CHet el pedagogikasi seksiyasi» ish planining mazmuni tadkikotlar, xususan shimiolay Amerika, Garb, SHarkdagi zamonaviy pedagogik nazariyalarni va boshka mamlakatlardagi metodik tajribalar, ushningdek bir kator boshka ishlar qiyosiy xarakterda bulganini yakkol kursatadi. 1930-1931 yil planida bolalar xarakati, chet el partiyalarining pedagogik siesati, xozirgi zamon sosial - demokratiyasi (Germaniya, Angliya, Avstriya), Germaniya va Fransiyada maktabni reforma kilish uchun kurash.yu sanoatni rasionalizaysiyalash munosabati bilan eshlar tarbiyasi (Germaniya va Amerika) va boshka masalalarni urganish kuzda tutilgan . shu singari masalalar N.K.Krupskaya muxarrarlik kilgan «Na putyax k novoy shkole» jurnalida xam eritib turildi.

Qiesiy pedagogika tarakkietining uchinchi davri (XX asrning 40-yillari oxiridan xozirgi davrgacha) xususiyatlari, bir tomondan, xalqaro siesiy vaziyatda yuz bergan muxim uzgarishlar bilan, ikkinchi tomondan, fan va texinkaning gurkirab rivojlanishi bilan belgilanadi. Yevropa va Osiedagi bir kator mamlakatlarda xalq demokratik revolyusiyalari galaba kozonishi, jaxon sosialistik sistemasining yuzaga kelishi va mustaxkamlanishi, jaxon mustalmlaka sistemasining emirilishi dunedagi kuchlar nisbatini tubdan uzgartirib yubordi va xukmronlikni keskin cheklab kuydi.

Sosialistik mamlakatlarda maorifning rivojlanishida gavdalaentgan pedaggoigk goyalar boshka mamlakatlarda tarakkiyparvar kuchlarning maktab sistemasini demokratlashtirish uchun olib boraetgan kurashiga, shuningdek rivojlanaetgan eshtmamlakatlaprda xalq maorifining rivojlanish yullarini belgilashga kuchli ta`sir kursatmokda.

Fan-txenika tarakkieti yanada yukori malakaga ega bulgan mutaxassis kadrlarna va umumiy ma`lumot darajasini muttassil oshirishni talab kiladi.

Jaxon mamlakatlar urtasidagi madaniy alokalrning rivojlanaetgaeligi omilini xam kayd etib utish lozim. Xalqaro keskinlik yumshaetgan bir sharoitda qiyosiy pedlagogikasi mafkurachilari «goyalar va odamlarni almashish» erkinligi xakidagi uz karashlarini aktiv targib kilmokdalar, ta`lim soxasida kengayib boraetgan alokalarda idelogik tajovuz maksadlarida foydalanishga urinmokdalar. Xamkorlikni kengaytirishni «idelogik en berish», boshka mamlakatlarda mafkurasini bemalol targib etishga yul ochish talabi bilan boglamokdalar.

1945 yili Parijda ta`lim, fan va madaniyat busicha birlashgan Millat Tashkiloti (YuNYeSKO) tuzilib, uning vazifalari kuyidagilardan iborat buldi : barcha darajadagi ta`limni rivojlantirishga, ayniksa maktab va maktabdagn tashkari ta`limning xamma texnik jixatlarini -yaxshilash va rivojlantirishga erdam berish, ta`lim, fan va madaniyatni ripvojlantinrish programmasi erdamida a`zo mamlakatdlarga, dastavval rivojlanaetgan mamlakatlarga ularning iktisodiy va ijtimoiy tarakkietini tezlashtirishga erdam berish, tabiiy va ijtimoiy fanlar soxasidagi xalqaro xamkorilkni stimullash va kuvvatlash, madaniy okartuv maksadiga ega bulgan xalqaro almashuvlarni ragbatlantirish, barcha a`zo mamlakatlarga maorif, fan va madaniyat soxasdiagi xujjatlarni beruvchi axborot markazi bulib xizmat kilish.

YuNYeSKO qiyosiy pedagogika soxasidagi takdikotlar uchun kerakli materiallarni tuplaydi, jaxon mamlakatlarida maroifning axvoli xakida yilnoma va spravochniklar nashr kiladi, tarbiya, ta`lim, shuningdek qiyosiy pedagogik problemalari buyicha xalqaro konferensiyalar uyushtiradi. Qiyosiy pedagogika jamiyatlari Butun dune YuNYeSKO koshidagi maorif buyicha Xalqaro byuro bilan birgalikda kvartal byulletenini nashr etadi (Jeneva).

Xalqaro tavsifiy va statistik materialni takomillashtirish va lozim djarajada bir xillashtirish yuzasidagn klonkret faoliyat va shuningdek. YuNYeSKO uchun qiyosiy pedagogikaning nazariy problemalarni ishlab chikish bilan maorif buyicha Xalqaro byuro va YuNYeSKO - Gamburgdagi Pedagogika instituti (1951 yil tashkil etilgan) shugullanadi. Institut ustavida uning faoliyati kuyidagicha belgilanadi : YuNYeSKO ning Bosh konferensiyasi belgilangan asosiy yunalishlarga muvfoik keng xalqaro kamrovli ukuv programmasini tayerlash va nashr etish, turli mamlakatlar urtasida pedagogik tajriba almashish va uzaro tushinishini yaxshilash maksadida programmani ilgari siljitish, rivojlanaetgan mamlakatlarga erdam programmaasidagn kelib chikadigan asosiy pedagogik problemalarni urganishda YuNYeSKO Sekretariatiga erdam berish, institutning xalqaro mikesidagi faoliyatida katnashishga imkon berish maksadida uz mamlakati pedagoglari bilan alokani ta`minlash.

Bir kator boshka xalqaro va milliy tashkilotlar masalan, AKSH qiyosiy pedagogka jamiyati (1956 y) kabilar yuzaga keldi, ularning maksadji kuyidagilardan iborat edi : kollejlar va universitetlarda qiyosiy pedagogikani urganishga, qiyosiy pedagogika yuzasidag ilmiy takdikotlarning kengayishiga va qiyosiy pedagogikaga oid eng axborotlarni tarkatishga imkon berish, pedagogik xodisalaorni boshka ijtimoiy xodisalaor bilan boglab urganish va baxolash maksadida boshka soxalar olimlari bilan xamklorlik kilish. Turli mamlakatlar qiyosiy pedagogikasi vakillari xamkorligini kengaytirish, birgalikda tadkikotlar olbib borish, xujjatlar va boshka materiallar almashish, YuNYeSKO , MBP va shu singari xalqaro tashkilotlar bilani xamkorlik kilish. Jamiyatning bulimlari bor, u yillik konferensiya va kengashlar utkazadi, monografiyalar tuplamlar va «Qiyosiy pedagogik obzori» jurnalini nashr etadi.

Londonda Yenvropa qiyosiy pedagogik jamiyati tashkil kilingan (1961 y). Uning vaziflaari kuyidagicha belgilangan : pedagogikada qiyosiy metodni rivojlantirish, qiyosiy pedagogik tadkiotlar olib borishga ragbatlantirish, pedagogika ukuv yurtlarida qiyosiy pedagogik kursi ukitishni kengaytirish va yaxshilash, qiyosiy pedagogik soxasiga doir ishlarni nashr etishga erdamlashish, mutaxassislar uchrashuvi va konferensiyalarni uyushtirish , boshka mamlakatlardagi qiyosiy pedagogika markazalari va jamiyatlari bilan xamkorlik kilish va xokazo.

Qiyosiy pedagogika problemalarini ishlab chikish bilan kuyidagilar shugullanadi : Parij chekkasidagi Sevr pedagogik tadkikotlar Xalqaro markazi koshidagi fransuz tili zonasi qiyosiy pedagogikasi assosiasiyasi, Yevropa qiyosiy pedagogika jamiyatining GFR, Angliya va Yevropadagi boshka mamlakatlardagi seksiyalari, Ispaniya, Belgiya , Kanada, Avstraliya, YAponiya va boshka mamlakatlardagi qiyosiy pedagogika jamiyatlari , Visbadendagi (GFR) pedagogik markaz . U 1957 yili xujjatlar va axborotlar xizmati nomini oldi , Frankfurtdagi xalqaro pedagogik tadkikotlar instituti, Zalsburg shaxridagi Qiyosiy pedagogik instituti, Kyusyu (YAponiya) unirvesiteti koshidagi qiyosiy pedagogik instituti. Tokiodagi pedagogik tadkikotlar Davlat institutining qiyosiy pedagogika bulimi, Xirosima unirvesiteti koshidagi pedagogik tadkikotlar, xalqaro instituti, CHikago universiteti koshidagi qiyosiy pedagogika instituti, Kolumbiya, Kent, Garvard, Indian va boshka (AKSH), Gamburg. Marburg, Geydelberg, Boxum va boshka (GFR) universitetlarining qiyosiy pedagogika kafedralari, bulimlari va laboratoriyalari. Keyingi yillarda ta`lim sistemadlari va ta`lim tarbiyaning ayrim problemlaarini qiyosiy pedagogik tadkik etishga xiyla kup e`tibor berilmokda.

Qiyosiy pedagogika- pedagogika fanining maxsus soxasi sifatida Yevropadagi sosialistik mamlakatlarda tobora kengrok rivojlanmokda.

GDR da 1957 yili Nemis Markaziy Pedagoigka instituti koshida qiyosiy pedagogika bulimi tashkil kilindi. Keyinchalik u GDR Pedagogika fanlari akademiyasining chet elda maktab va pedagogika institutiga aylantirildi.

Bolgariyada Maorif ministrligi koshida mamlakatdagi turli pedagoigka oliy ukuv yurtlarining bir gruppa ukituvchilari qiyosiy pedagogika problemalari ustida ish olib bormokdalar, xujjatlar markazi tuzilgan, Sofiya universitetida pedagogika tarixi va qiyosiy pedagogika sektori ishlab turibdi.

CHSSR Fanlar akademiyasi koshida Pedagogika jamiyati tuzilgan bulib, uning tarkibida umumiy va qiyosiy pedagogika sektori ish olib boradi. Bratislavada qiyosiy pedagogika bulimi bor.

Bolgariya, GDR, Vengriya, Polsha, Ruminiya, CHSSR, Yugoslaviy ilmiy tadkikot muassasalari, universitetlari qiyosiy-pedagogik tadkikotlab olib boradi.

Bir kator ishlar e`lon kilingan. Ularda qiyosiy pedagogika nazariyasi masalalari karab chikiladi va chet ellardagi ta`lim sistemalari va ta`lim-tarbiyaning ayrim problemalari qiyosiy analiz kilinadi : N.CHakirov, Qiyosiy pedagogika masalalari (Sofiya, 1969) ; T.YA. Vilex. Qiyosiy pedagogikaga kirish (Varshava,Yu 1970) ; Stanchu Stopan, Qiyosiy pedagogika (Buxarest, 1960) ; kollektiv yaratgan «Pedagogika ocherklari» nomli uch jildlik katta ishda (B. Suxodolskiy taxriri ostida . Varshava , 1965). «Qiyosiy pedagogika problemalari va vazifalari tugrisida» bulimi berilgan.

GDR Pedagogika fanlari akademiyasi «Qiyosiy pedagogika» jurnalini nashr etadi. Jurnal saxifalarida sosialistik va rivojlanaetgan mamlakatlarda maorifning axvoli va rivojlanish tendensiyalari xakida materiallar e`lon kilinadi, maktab siesetining asosiy yunalishlari ilmiy asosda tankid kilinadi, ukitish va tarbiyalashning reaksion nazariya va amalieti fosh etiladi, qiyosiy pedagogka traixi va nazariyasi masalalari muxokama kilinadi.

CHet el pedagogikasi soxasdigai tadkikotlar Rossiya Pedagogika fanlari akademiyasi sistemasida umumiy pedagogika institutining xozirgi zamon chet el pedagogikasi va maktabi bulimida olib boriladi. Bulim ilmiy xodimlari sosialistik va rivojlanaetgan mamlakatlarda maktab va pedagogikaning axvolini urganadi.