Qizil kitobi

Daraxtlar qanday parvarishlanadi?

Yosh bog‘larni kasallik va zararkunandalarga chidam¬lilik darajasi ancha past bo‘ladi. Shuning uchun buning oldini olish zarur. Birinchi yili yosh ko‘chatlarni qishga yaxshi tayyorlanishi uchun, sentabr¬ oyi¬ning ikkinchi yarmidan sug‘orish tavsiya etilmaydi. Oktabr-noyabr oylarida yosh nihollar orasi hamda ko‘chatlarning qator orasi chopib yumshatiladi va begona o‘tlardan tozalanadi. Tuproqda namlik yaxshi saqlanadi.

Bugun yangi bog‘lar issiqxonalarda ham yaratilmoq¬da. Issiqxonalarning afzalligi shundaki, yoqilg‘i sarf qilmasdan, isitish tarmoqlarisiz ko‘chatlarni parva¬rish qilib, meva-uzum hosili olishni boshqarib borish mumkin.

«Harakatdagi bog‘».

So‘nggi yillardagi yangi ilmiy ishlardan yana biri bu meva o‘simliklarining ko‘chatlarini tuvaklarga ekib, ulardan tez va yuqori hosil olishga qaratilgan. Buning uchun ba¬landligi 40 sm., eni 35,5 sm., tagi 31,5 sm. bo‘lgan sopol tuvaklar olinib, tagiga 400-500 gm. mayda shag‘al solinadi. Keyin 1 qismi tuproqqa shuncha go‘ng va qum, ya’ni 1:1:1 hajmda aralashtirib tuvakka solinadi. Ko‘chatning ildiz qismining uchlari kesilib, tuvakka ekib, qoniqtirib suv beriladi.

Bunda tuvak tagidagi havo tashqariga chiqariladi.Bir sutkadan so‘ng tuproq zichlanib, ustiga ozroq ara¬lashgan tuproqdan solinadi. Tuvakdagi tuproq namligiga qarab, sug‘orib turiladi, tuproq quruq bo‘lmasligi lozim. Vegetatsiya davomida ko‘chatlarga har oyda 2 marotaba mikroelementlar (kalsiy, selitra, magniy sulfat va kalsiy sulfati 10 litr suvga 5 gm. qo‘shib ara¬lashtirib) bilan oziqlantiriladi. Sulfat, kaliy o‘g‘iti 2 oyda 1 marta (10 litr suvga 10 gm. qo‘shib) oziqlantiriladi. Kasallik va zararkunandalarga qarshi erta bahordan har 15 kunda bir marta 10 litr suvga fertemeks preparatidan qo‘shib, ko‘chatlarga ishlov berib turiladi.

Tuvak ustidagi tuproq qatqaloq bo‘lib qolsa, 5 sm. chuqurlikda tuproq yumshatiladi. Ushbu tadbirlar o‘z vaqtida bajarib borilsa, o‘simlik yaxshi o‘sib, baquvvat bo‘lib rivojlanadi. Tuvaklarda o‘stiriladigan ko‘chatlar sopol tuvaklarda o‘stirib, parvarish qilingani ma’qul. Sopol tuvaklar bo‘lmagan taqdirda plastmassa tuvaklarda ham o‘stirish mumkin. Tuvaklar mumkin qadar yirik bo‘lishi (bo‘yi 60 sm., eni 50 sm., tagi 40-50 sm.), bu o‘simlikni yaxshi o‘sib rivojlanib, ikkinchi yildan hosil berishini ta’minlaydi. Bunday tuvakdagi ko‘chatlardan 3-4-yili o‘rtacha 5-8 kg.gacha hosil olish mumkin.

Ushbu tajriba «harakatdagi bog‘» deb nomlanadi. Chunki bunday tuvaklarda o‘stirilayotgan mevali ko‘chatlarni har bir xonadan egasi o‘z uyining xohlagan yeriga qo‘yib, parvarish qilib hosil olishi mumkin. Kelajakda ushbu pakana payvandtag¬lardagi ko‘chatlarni tuvaklarda ekilib, sinovdan o‘tgach, ularni ko‘paytirish maqsad qilib qo‘yilgan.

Mutaxassislarimizning aytishlaricha, odatiy bog‘larda 1 gektar maydonga o‘rtacha 100 tup ko‘chat o‘tqazilsa, intensiv bog‘da bu ko‘rsatkich o‘n barobar ko‘p, hatto undan ham ziyodni tashkil etadi. Hosil ko‘chatdan chiqishini hisobga olganda, 1 gektar yerdan olinadigan daromad ham bir necha barobarga ortishi aniq. Yaxshi rivojlangan daraxt bo‘yi esa 2-2,5 metrdan oshmaydi. Bu uning tagini yumshatish, sug‘orish, butash, dorilash, xullas, barcha turdagi agrotexnik tadbirlarni o‘tkazishda, shuningdek, yetishtirilgan mo‘l hosilni daraxtga shikast yetkazmasdan yig‘ishtirib olish¬da qulaylik tug‘diradi.qo‘shib)suvga fertemeks preparatidan qo‘shib, ko‘chatlarga ishlov berib turiladi.

ISIRIQ – TABIAT MOP’JIZASI:

O‘zining shifobaxsh xususiyatlari bilan barchamizning xonadonimizdan o‘rin olgan dorivor o‘simlik - isiriq necha asrlarki, insonlarni davolab kelmoqda.

Isiriq asosan, cho‘l va yarim cho‘l hududlarida, tog‘ yonbag‘irlarida, so‘qmoq yo‘llarda, hattoki begona o‘t sifatida ekinlar orasida ham o‘sadi.

Qadimgi yunon tabiblari Galen va Dioskorid asarlarida ham isiriqning shifobaxsh o‘simlik ekanligi qayd etilgan.

Tabobat ilmining sultoni Abu Ali Ibn Sino o‘zining «Tib qonunlari» asarida isiriq bo‘g‘im og‘riqlariga surtilganda ijobiy samara berishini ta’kidlab o‘tgan. Abu Rayhon Beruniyning «Kitob as-Saydana fit-Tib» asarida esa, isiriqdan tayyorlangan qaynatma bezgakni da’volashda koni foyda ekanligi yozib o‘tilgan.

Shuni qayd qilib o‘tish kerakki, tabiat qo‘ynida bo‘y cho‘zgan har qanday o‘simlik o‘zining foydali va zarar¬li hislatlariga ega. Ularning ana shu sirli xususiyatlarini o‘rganishimiz, o‘simlik dunyosidan oqilona foydalanishi¬miz lozimdir.