Qora qalpoq indd

TÚSINIK XAT
Xızmet tarawındaǵı, xızmetke baylanıslı máseleni, 
onıń ayırım táreplerin jazba túsindiriwshi hám mákeme 
(bólim) baslıǵına (ishki) yamasa joqarı shólkemge (sırtqı) 
jiberiletuǵın hújjet.
Túsinik xat maǵlıwmatnama hám málimleme sıyaqlı 
ishki hám sırtqı ózgesheliklerge iye. Túsinik xat joqarı 
shólkemge (sırtqı) jiberilip atırǵanda, ol kóbinese qanday 
da bir tiykarǵı hújjetke (jobalar, esabatlar, joybarlar) 
qosımsha túrde bolıp, usı hújjetti ulıwma yamasa onıń 
ayırım orınların bir qansha túsindirip beredi. Bul túrdegi 
túsinik xat, sonday-aq, mákemede bolıp ótken waqıya-
qubılısqa, baslıqtıń ayırım is-háreketine, jobalastırılǵan 
jumıslardıń orınlanbay qalıwına da túsinik beredi yamasa 
dálilleydi. Túsinik xat erkin hújjet esaplanbaydı, soǵan 

---

232
233
qaramastan, ol mákeme blankasında rásmiylestiriledi 
hám baslıq tárepinen qol qoyıladı. 
Ishki, basqasha aytqanda, jeke túsinik xatlar,
tiykarınan, xızmetker (jumısshı, student) tárepinen, ayırım 
waqıtları bólim baslıqları tárepinen mákeme baslıǵı 
atına jazıladı. Onda jumıs (oqıw) procesinde xızmetker 
(student) tárepinen islengen ayırım is-háreketler 
(máselen, jumıs yamasa oqıwǵa kesh keliw, kelmey 
qalıw, joba yamasa ayırım tapsırmalardı orınlamaw, 
belgilengen tártip-qaǵıydalarǵa ámel etpew hám t.b.) 
hám olardıń sebepleri túsindiriledi, dálillenedi. Tikkeley 
xızmetker (avtor) tárepinen qol qoyılatuǵın bunday 
túsinik xat ápiwayı qaǵazǵa jazıladı. Jeke túsinik xatlar, 
ádette, lawazımlı (baslıq) shaxstıń talabı menen jazıladı, 
sebebi ol keyinirek xızmetker haqqında anıq qararǵa 
keliw, oǵan qatnaslı tiyisli jaza sharasın qollanıw yamasa 
dáliller tiykarlı (keshirimli) bolsa, qollanbaw ushın tiykar 
wazıypasın atqarıwı múmkin. 
Túsinik xat tómendegi zárúrli bólimlerden ibarat 
boladı:
1. Hújjet jiberiletuǵın shólkem yamasa lawazımlı 
shaxstıń tolıq atı.
2. Hújjetti tayarlaǵan (jazǵan) mákeme yamasa 
shaxstıń tolıq atı.
3. Hújjet túriniń atı (Túsinik xat).
4. Hújjet teksti (mazmunı).
5. Qolı.
6. Sáne (hújjet jazılǵan waqıt).
Sırtqı, xızmet boyınsha kárxana, mákeme hám basqalar 
atınan jazılatuǵın túsinik xatlar blankada rásmiylestiriledi 
hám olardıń tolıq atı usı blankada beriledi. Ishki túsinik 
xatlarda baslıq yamasa xızmetkerdiń tolıq atı degende, ol 
isleytuǵın (oqıytuǵın) bólimniń atı, shaxstıń lawazımı, atı, 
ákesiniń atı bas háripleri hám familiyası názerde tutıladı.
Zárúrli bólimleri hám jazılıw forması jaǵınan túsinik 
xat arzadan derlik ózgeshelenbeydi, quramlı bólimleri 
jaylasıwı da birdey. Tek ǵana jeke túsinik xattıń avtorı 
arzada kórsetilgendey shıǵıs sepliginde emes, al iyelik 
sepliginde rásmiylestirilgeni maqul.