Qoraqalpog`iston ulkasida qadimgi joylashish tosh davriga to`g`ri keladi. Qadimgi Xorazm davlati Amudaryoning quyar joyida bizning eramizgacha VII-VI asrlarda joylashgan

Da`ukesken qashisi- Markaziy Osiyodagi eng qadimgi bojhona.
Qurilganiga bir necha o'n asrlar o`tishiga qaramasdan odamzot aqlini lol qoldirib kelayotganjahondagi urilishlarning safiga uzundan uzoq qilib solingan devorlar yotadi. Ular toshdan, g`ishtdan tiklanib yoki tuproqdan yig`ilib, ilm fan dunyosida “ilonsimon qosh”, “uzun devor” degan nomlar bilan kengdan ma`lum. Bunaqa qurilishlar haqida dunyo xalqlari orasida afsona, daston va rivoyatlar yaratilib ularning ko`pchiligi xalq og`zaki adabiyotining durdonalari qatoridan joy olgan. Ularga hindlarning Vedasini, egipetliklarning Gor bilan Set orasidagi kurash haqidagi afsonasini, Zigfrid haqidagi qadimgi germanlarning eposini, “Buyuk Xitoy devori” haqidagi xitoyliklarning afsonalarini ko`rsatish mumkin. O`zbek mumtoz adabiyotining asoschisi Alisher Navoiyning “Saddi Iskandariy” dastonida “Buyuk Xitoy devori” o` aksini topgan. Jahonning sakkizinchi hazinasi atangan “Buyuk Xitoy devori” dunyoda yolg`iz bulib qolmay, unga uxshashlari ko`p. Ularning biri Qoraqalpog`iston Respublikasi Qung`irot tumanida joylashgan “Da`ukesken qashisi” degan nom bilan ilmda ma`lum. Uni birinchilardan bulib tadqiqot qilgan olim professor S.P.Tolstov hisoblanadi. U 1946-1952- yillarda Da`ukesken qa`lasinig XVI asrda Janubiy Orol buyidagi eng yirik qa`la , hattoki uning shu yerning poytaxti darajasigacha rivojlanishini hisobga olgan S.P.Tolstov “Da`ukesken qashisi” shu davrlari tiklangan bulishi ehtimol degan fikr aytgan.
1985-198-yillarda O`zbekiston Fanlar Akademiyasi Qoraqalpog`iston bo`limi arxeologlari Daukesken qa`lasida va qashisida ilmiy tadqiqot ishlari olib borildi. Natiyjada qa`la va qashi haqida eski ilmiy ma`lumotlar xar taraflama yangilandi. Qa`laning solingan vaqti to`rt yuz yilga va qashisi taxminan ikki yarim ming yil vaqtga tarnglashdi. Bu o`z navbatida “Daukesken qashisining” “Buyuk Xitoy devoridan” tahminan yuz yil ilgari qurilganligin va dunyodagi eng qadimiy devorlarning biri ekanligini ko`rsatadi. Daukesken qashisi devorlaning uzunligi 2600 metrdan iborat. Solingan vaqtida un metrdan ortiq balandlikka ega bo`lgan bu devordan xozirga paytda bir-bir yarim metr balandlikdagi bo`lagi saqlanib qolingan. Uning eni ikki-uch metr qalinlikda bo`lib, vaqtida ustidan ikki askar qator bemalol yuradigan bulgan.
Daukesken qashisini tadqiqot qilish paytida aniqlangan qurilishlar bilan undan topilgan arxeologik manbalar uning eramizdan oldingi V-IV asrlarda solinib bizning eramizning boshlariga qadar foydalanilganligidan darak beradi va u ulkamizdagi eng qadimgi qurilishlar qatoriga kiradi. Markaziy Osiyoning deyarli barchasida uzun devorlar uchrashadi. Ulardan Samarqandda joylashgan “Devori Qiyomat” devoir qiriq ikki yarim kilometr uzunlikda solingan. Buxaraning V-IX asrlarga tegishli “kampirak devori”ning uzunligi uch yuz o`ttiz olti kilometrga to`g`ri keladi. Bunday “ilon tarzli” devorlar, qashilar turlicha xizmat bajargan. Ularning davlat chetida joylashganligining eng boshli maqsadi chegarani qo`rg`ash, u orqali shu joydan o`tgan savdo karvonlardan boji pulini undirish, ko`chmanchi qavmlar bilan maxalliy xalqlar bilan savdo sotiq qilish vazifalarini bajargan. Davlat ichida qurilganlari bo`lsa qa`la yoki poytaxtni xar xil xavf-xatardan qo`rg`ashga qaratilib solingan. Daukesken qashisining davlat chegarasini qo`rg`ashga va bojixona xizmatini o`taganligiga gumon yuq. Daukesken qashisi Markaziy Osiyodagi eng ertadagi bojxonalardan biri xisoblanadi.