Qoraqalpoq Davlat Universiteti Biologiya yo‘nalishi 2 b guruh talabasi Qo‘chqarova Azizaning Genetika va Genomika fanida taqdimot ishi

Qoraqalpoq Davlat Universiteti Biologiya yo‘nalishi 2 - B guruh talabasi Qo‘chqarova Azizaning Genetika va Genomika fanida taqdimot ishi

Gen yoki nuqtali mutatsiyalar. Mutatsiya va DNK reparafsiyasining malekular mexonizmlari

• Mutatsiya (lotincha: mutare — “oʻzgarish, almashish”) organizmlar genetik moddasining asos juftlaridagi oʻzgarishdir. Mutatsiyaga hujayra boʻlinishi paytidagi genetik modda koʻchirilishi xatosi, ultrabinafsha yoki ionlashtiruvchi nurlanish, kimyoviy mutagenlar, viruslar yoki hujayra nazorati ostida roʻy beruvchi jarayonlar (masalan, gipermutatsiya) sabab boʻlishi mumkin. Mutatsiy aslida genetik materialning oʻzgarishlari hisoblanadi.

Organizmlarda kuzatiladigan mutatsiya ayrim hollarda zararli boʻlib organizmning qaysidir funksiyasining buzilishi bilan xarakterlanadi; xamirturush bilan oʻtkazilgan tadqiqotlar zararli mutatsiyalar jami (zararli, neytral va foydali) mutatsiyalarning 7-12% ini tashkil etishini koʻrsatdi.

Organizmlarda kuzatiladigan mutatsiya ayrim hollarda zararli boʻlib organizmning qaysidir funksiyasining buzilishi bilan xarakterlanadi; xamirturush bilan oʻtkazilgan tadqiqotlar zararli mutatsiyalar jami (zararli, neytral va foydali) mutatsiyalarning 7-12% ini tashkil etishini koʻrsatdi.

Nuqtali mutatsiya- genetik mutatsiya bo'lib, unda bitta nukleotid bazasi o'zgartiriladi, organizm genomining DNK yoki RNK ketma-ketligiga kiritiladi yoki o'chiriladi. Nuqtali mutatsiyalar quyi oqimdagi oqsil mahsulotiga turli xil ta'sir ko'rsatadi - bu mutatsiyaning o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o'rtacha darajada taxmin qilinadi. Bu oqibatlar oqsil hosil bo'lishi, tarkibi va funksiyasiga nisbatan ta'sirsiz (masalan, sinonim mutatsiyalar)dan zararli ta'sirlargacha (masalan, ramka o'zgarishi mutatsiyalari) bo'lishi mumkin.

Nuqtali mutatsiya- genetik mutatsiya bo'lib, unda bitta nukleotid bazasi o'zgartiriladi, organizm genomining DNK yoki RNK ketma-ketligiga kiritiladi yoki o'chiriladi. Nuqtali mutatsiyalar quyi oqimdagi oqsil mahsulotiga turli xil ta'sir ko'rsatadi - bu mutatsiyaning o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o'rtacha darajada taxmin qilinadi. Bu oqibatlar oqsil hosil bo'lishi, tarkibi va funksiyasiga nisbatan ta'sirsiz (masalan, sinonim mutatsiyalar)dan zararli ta'sirlargacha (masalan, ramka o'zgarishi mutatsiyalari) bo'lishi mumkin.

Bir qator uch asosli kodonlarni ko'rsatadigan bir zanjirli RNK molekulasining sxemasi. Har bir uch nukleotidli kodon oqsilga aylantirilganda aminokislotalarga mos keladi. Ushbu kodonlardan biri nuqta mutatsiyasi bilan o'zgartirilsa, oqsilning tegishli aminokislotasi o'zgaradi.

• Bir qator uch asosli kodonlarni ko'rsatadigan bir zanjirli RNK molekulasining sxemasi. Har bir uch nukleotidli kodon oqsilga aylantirilganda aminokislotalarga mos keladi. Ushbu kodonlardan biri nuqta mutatsiyasi bilan o'zgartirilsa, oqsilning tegishli aminokislotasi o'zgaradi.

O‘zgaruvchanlik tufayli organizmda yangi belgi va xususiyatlar paydo bo‘ladi. O‘zgaruvchanlik irsiy va irsiy bo‘lmagan o‘zgaruvchanlikka ajratiladi. Irsiy bo‘lmagan o‘zgaruvchanlik fenotipik o‘zgaruvchanlik deb ham ataladi. Fenotipik o‘zgaruvchanlikning ikki turi mavjud: modifi katsion va ontogenetik o‘zgaruvchanlik.

O‘zgaruvchanlik tufayli organizmda yangi belgi va xususiyatlar paydo bo‘ladi. O‘zgaruvchanlik irsiy va irsiy bo‘lmagan o‘zgaruvchanlikka ajratiladi. Irsiy bo‘lmagan o‘zgaruvchanlik fenotipik o‘zgaruvchanlik deb ham ataladi. Fenotipik o‘zgaruvchanlikning ikki turi mavjud: modifi katsion va ontogenetik o‘zgaruvchanlik.

Etiboringiz uchun rahmat!