Qo’shimcha mahsulot massasi

Qo’shimcha mahsulot massasi -ishlab chiqarish tarixiy taraqqiyotning asosi bo’lib, kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning va jamiyat a’zolarini ijtimoiy himoyalashning asosiy manbai hisoblanadi. Turli mulkchilikka asoslangan ishlab chiqarishning maqsadi nafaqat zaruriy mahsulotni, balki qo’shimcha mahsulotni ishlab chiqarish hisoblanadi. Chunki u ishlab chiqarish samaradorligini ifodalaydi. Qo’shimcha mahsulotning miqdori yangi ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga va uni zaruriy qo’shimcha mahsulotlarga bo’linish nisbatiga bog’liq. 
Qo’shimcha mahsulot normasini m. ’ , massasini m, zaruriy mahsulotni v. bilan belgilasak qo’shimcha mahsulot normasi. % 100. '   v. m. m. ko’rinishdagi. iqtisodiyotiga doir adabiyotlarda ishlab chiqarish omillari bilan uning samaralari.
Ishlab chiqarish funktsiyasi - orqali ifodalanadi iqtisodiy va matematik modeli uni amalga oshiriladi bo'lgan ishlab chiqarish tegishli omillar ishlab chiqarilgan tovarlar miqdoriga qarab. AQSh batafsil bu tushunchani ko'rib chiqamiz. Bu o'ziga xos texnologiyasi uchun mo'ljallangan, chunki ishlab chiqarish funktsiyasi har doim, ma'lum bir shakl bor. yangi texnologik ishlanmalarni joriy bir o'zgarish sabab yoki qaramlik bir yangi turdagi yaratish. Ushbu funktsiya tovarlar ma'lum miqdorda ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan xarajatlar, optimal (eng kam) miqdori topish uchun ishlatiladi. qat'i nazar, nima, barcha ishlab chiqarish funktsiyalari uchun ishlab chiqarish turi , ular vakili, bunday umumiy xususiyatlari ifodalanadi
Umumiy mahsulot jalb qilingan asosiy ka’ital, ishchi kuchi, xom ashyo va materiallardan foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutloq hajmidir. O’rtacha mahsulot esa jalb qilingan har bir ishchi kuchi yoki ka’italning bir birligiga to’g’ri keladigan mahsulotga aytiladi. Bu esa umumiy mahsulot miqdorini umumiy omil (ishchi kuchi yoki ka’ital) miqdoriga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi: . So’nggi qo’shilgan mahsulot deb eng so’nggi qo’shilgan omil (ka’ital yoki ishchi kuchi) evaziga o’sgan mahsulotga aytiladi
O’RTACHA MAHSULOT – ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan moddiy va ish kuchi resurslarining bir birligiga to’g’ri keladigan ishlab chiqarilgan mahsulot birligiga aytiladi. 67. Навигация по записям. O’Rtacha Doimiy Xarajatlar. O’Rtacha o’Zgaruvchan Xarajat.
So’nggi qo’shilgan mahsulot – eng so’nggi qo’shilgan omil (kapital yoki ishchi kuchi) evaziga o’sgan mahsulot hajmi. Mehnat unumdorligi – ishchi kuchining vaqt birligi mobaynida mahsulot. yaratish qobiliyati. 
Mehnat unumdorligi - ishlab chiqarish jarayonida kishilar mehnatining foydaliligi, samaradorligi va mahsuldorligi; Mehnat unumdorligi ishlovchining maʼlum vaqt birligi (soat, smena, oy, yil) ichida tayyorlagan mahsulot hajmi bilan oʻlchanadi. Mehnat unumdorligi tarmoqlari va korxonalarda mehnat unumdorligi yalpi yoki sof mahsulot asosida hisoblanadi. Yillik mahsulot hajmini oʻrtacha ishlovchilar soniga boʻlish orqali bir ishlovchi hisobiga yaratilgan mahsulot aniqlanadi.
Ishlab chiqarish — jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqtisodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayoni; ishlab chiqarish omillarini isteʼmol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. Ishlab chiqarish inson hayotining tabiiy sharoiti va boshqa faoliyat turlarining moddiy asosidan iborat. Kishilik jamiyati taraqqiyotining hamma bosqichlarida Ishlab chiqarish zarur. Uning mazmunini mehnat jarayoni belgilaydi.
Ishlab chiqaruvchi kuchlar, unum beruvchi kuchlar — ijtimoiy ishlab chiqarishda band boʻlgan i.ch. vositalari va kishilar majmui; ijtimoiy i.ch. jarayonida inson bilan tabiat oʻrtasidagi "modda almashuvi"ni amalga oshiradigan subyektiv (odam) va ashyoviy unsurlar tizimi. I.ch.k. insonning tabiatga foal munosabatini ifoda etadi va bu munosabat mazmunini tabiat boyliklarini moddiy va maʼnaviy oʻzlashtirish hamda rivojlantirish tashkil etadi.
Ba'zi olimlar modelni «davlat tuzumi» desa, boshqalari «ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya» deb talqin etadi. Yana ba'zilari esa uni «ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanish yo'li shaklining chizgilari (ko'rinishi)», deb talqin etadi. Ba'zi o'zbek olimlarining fikricha, model – «iqtisodiy bazisning asosi bo'lgan huquqiy, ma'muriy, xo'jalik (bank, kredit, soliq va boshqa) mexanizmlar yordamida muvofiqlashadigan o'zaro iqtisodiy munosabatlarning keng ko'lamli tizimidir». Shuningdek, model ko'pincha «rivojlanish modeli» yoki «iqtisodiy rivojlanish modeli» tushunchasi sifatida ilmiy muomalaga kira boshladi.