Ma’ruza - 10 mundarija - Qo’shimcha xotira turlari
- Optik disklar
- Flash xotira
- Magnit disklar
- Disk sohasini rejalashtirish
- Xulosa
- Foydalanilgan adabiyolar
Kalit so’zlar - Ikkilamchi xotira (secondary memory, non-volatile memory)
- Optik disklar (Optical disks)
- Flash xotira (Flash memory)
- Magnit disklar (Magnetic disks)
- Sektor
- CD-ROM
- WORM
- EOD
Qo’shimcha xotira turlari - Qo’shimcha xotira (auxilary memory, secondary storage, external memory) – bu non-volatile turdagi ya’ni, ushbu xotira qurilmasi elektrdan uzilganda ham o’zida ma’lumotlarni saqlab qoluvchi xotira turi hisoblanadi.
- Qo’shimcha xotira turlariga quyidagilar kiradi:
- Flash xotira (Flash memory)
- Optik disk (Optical disk)
- Magnit disk (Magnetic disk)
- Magnit birlashmalar (Magnetic tapes)
Qo’shimcha xotira - Qo’shimcha xotiraga CPU tomonidan to’g’ridan – to’g’ri murojaat mavjud emas, bunda qo’shimcha xotiraning o’zida saqlaydigan ma’lumotlariga operativ xotira tomonidan murojaat qilinadi va ma’lumotlar qayta ishlanib protsessorga jo’natiladi.
- Qo’shimcha xotirada katta hajmli ma’lumotlar saqlanadi (64 GB, 180 Gb, 250 GB, 500 GB, 1TB va hakozo)
- Ikkilamchi xotirani ishlab chiqish birlamchi xotirani (RAM, registr, kesh xotira) ishlab chiqishga nisbatan iqtisodiy tomondan arzonroq hisoblanadi
Flash xotira - Flash xotira – bu elektron komyuter xotira qurilmasi (non-volatile turdagi) bo’lib, elektr asosida o’chiriladigan, qayta dasturlanadigan va turg’un holda ishlaydigan xotira hisoblanadi. Flash xotiraga quyidagilar misol bo’la oladi:
- Solid-state drive
- USB flash drive
- Memory card
Flash xotira
Solid-state drive
USB flash drive
Memory card
Optik disk - Optik disk – ma’lumotlarni lazer orqali o’qish va yozish uchun ishlatiladigan xotira turi hisoblanadi.
- Hozirgi kunda optik disklar 6 GB va undan ko’proq ma’lumotlarni o’zida saqlash imkoniyati mavjud. Optik disklarning quyidagi uchta turi mavjud:
- CD-ROM (read only), DVD
- WORM (write-once read many)
- EOD (erasable optical disk)
Birinchi sotuvga chiqan disk
1956 yilda IBM RAMDAC nomli computeri uchun mo’ljallangan. Modeli IBM 350 disk saqlash tizimi storage system
Xarakteristikasi:
5M (7 bit)
50 x 24” platters
Access time = < 1 second
Magnit disk - Magnit disk – bu magnitlangan aylana ko’rinishdagi metal yoki plastik jism asosida yaratilgn xotira qurilmasi hisoblanadi. Ushbu turdagi disklarga ikki taraflama ma’lumot yozish va undan ma’lumot o’qish imloniyati mavjud.
- Magnit disk bilan ishlash xususiyatlari quyidagicha:
- Bitli ma’lumotlar diskning magnit yuzasida “track” larda ya’ni yo’laklarda saqlanadi.
- Yo’laklar maxsus bo’laklarga ajratilgan bo’lib bular – sektorlar deb ataladi.
- Ushbu disk qurilmaga mahkamlangan va uni oddiy foydalanuvchi tomonidan ajratib olish imkoniyati yo’q
track - bitli ma’lumotlarni
saqlaydigan yo’laklar
sektor - yo’laklarning maxsus
bo’laklarga ajratilgan qismlari
Misol uchun:
READ SECTOR 782,
WRITE SECTOR 5448
Disk Strukturasi
Magnit disk - Magnit disklarga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin:
- Floppy drive disk
- Hard drive disk
modern HDD
Floppy drive disk
Disk sohasini rejalashtirish - Diskdan foydalanish qanday amalga oshiriladi?
- Diskni bo’lish nima?
- Diskni formatlash nima?
- Diskni defragmentatsiyalash nima?
Diskni initsializatsiya qilish, disk strukturasini aniqlash - Basic disk storage
- Dynamic disk storage
- Diskda bo’limlar (volume) va qismlar (partation) yaratish
- Diskni formatlash (fayl tizimini o’rnatish)
- FAT16, FAT32, yoki NTFS
- ext2, ext3 yoki ext4
Boot – kompyuterning tezkor xotira(RAM) yoki asosiy xotiradagi OTni ishga tushuradi.
Creating a Primary Partition
(Asosiy bo’limni yaratish)
- Boot – kompyuterning tezkor xotira(RAM) yoki asosiy xotiradagi OTni ishga tushuradi.
- Asosiy diskda asosiy qism kompyuter booti uchun zarur fayllar saqlash uchun ajratiladi
- Tizim fayllari kengaytirilgan qismida bo'lishi mumkin, lekin yuklash fayllari asosiy qismi yoki hajmi bo’lishi kerak
- Qattiq diskda ajralmas oraliq yordamida qo'shimcha asosiy qism yaratish uchun Disk Managment yoki disport.exe dan foydalaning
- disport.exe – BIOS ni yuklovchi kod utilitasi hisoblanadi.
- Disk Management oldindan tuzilgan Computer Management ni o'z ichiga oladi.
(Skill 2)
Basic disk: Primary partitions - basic disk lar an’anaviy diskni boshqarish usullaridan foydalanadi
- basic disk dagi ma’lumotlar barcha operatsion tizimlar tomonidan foydalanilihsi mumkin
- basic disk asosan 4 ta primary partition lardan iborat bo’ladi
Primary partition 1
Primary partition 2
Primary partition 3
Primary partition 4
C:\Part1
D:\Part2
E:\Part3
F:\Part4
Primary partitions
Basic disk: Primary partitions - Primary partition - bu diskning fizik jihatdan bo’laklarga ajratilishidir
- primary partition yaratilgandan keyin odatda bu disk qismlari biron bir fayl tizim asosida (FAT32 yoki NTFS) formatlanadi va unga nom beriladi.
- Demak bulardan bittasi system partition bo’lishi lozim.
- Ushbu partition OS ishga tushishi uchun kerakli fayllarni o’zida saqlaydi
(Misol uchun: boot.ini, etc.) - Boshqa bittasi active partition bo’lib, bu asosan C diskda joylashadi
- OT ishlashi uchun kerak bo’ladigan partition - boot partition
- Misol uchun \WINDOWS papkasi
- boot partition primary partition yoki extended partition bo’lishi mumkin
Basic disk: Extended partition - Basic disk 3 ta primary partition disk qismlari va 1 extended partition ya’ni mantiqiy disk bo’laklaridan iborat bo’lishi mumkin
Primary partition 1
Primary partition 2
Primary partition 3
Extended partition
C:\Part1
D:\Part2
E:\Part3
F:\Logical1
G:\Logical2
H:\Logical3
Primary partitions
Extended partition
- Odatda disk qismlari soni 4 tadan oshmasligi lozim.
- Bu disk qismini bir nechta logik disklarga ajratish mumkin
- Logik disk yaratilgandan keyin, uni format qilib bironta nom beriladi.
Dynamic disk - basic disk larning mantiqiy qismlarga ajratilgan holdagi birlashmasi volumes deb ataladi
- Bunda bir nechta volume yaratish mumkin bo’ladi
Volume C:
Volume D:
Volume E:
Logical Disk Manager – LDM partition (1 MB)
Etc….
- Dynamic disk foydali taraflari:
- Dinamik disklar o’lchamlari o’zgartirilishi mumkin
- Offline holatdagi disklarni yaratish mumkin
- Kompyuterni qayta ishga tushirmasdan sozlash mumkin
Special partition automatically created to store the configuration of the disk
Volume F:
Volume G:
raid controller aparati - RAID – kengaytmasi Redundant Array of Independent Disks ko’p qatlamli mustaqil disklar massivi.
- 1987 yilda RAID (David A. Patterson), (Garth A. Gibson) va (Randy H. Katz) yaratilgan. Калифорнийский университет в Беркли.
- Nomidan kelib chiqib RAID – bir nechta disklarni birlashtirish usuli va ularni bir disk sifatida ko’rsatishdir. RAID massivi har xil usullarda tashkil etilishi mumkin va oxirgi konfiguratsiyalarga bog’liq holda har xil xarakteristikalarga ega bo’lishi mumkin. RAID konfiguratsiyalari deb ataluvchi sathlardan iborat.
RAID - G’oya: ko’plab disklardan parallel foydalanish, o’tkazuvchanlik qobilyatini va ishonchliligini oshiradi. - Fayllar disk bo’yicha taqsimlanadi. - Har bir qismdagi yo’lakda o’qish/yozish parallel ravishda amalga oshadi . - Muammolari:
- Kichik fayllar yo’lakka to’liq yozilmaydi - Butun yo’lakni o’qib olish zarur, kichik yozuvni yangilash keyin butun segmentga yozish mumkin. RAID sathlari - Avvaliga RAID sathlari 5 ta har xil sathlardan iborat bo’ladi. Keyinchalik boshqa qo’shimcha sathlar qo’shildi. RAIDning hamma sathlari ham foydali bo’lmaydi, ba’zilari faqatgina izlanishlar uchun bo’lgan bo’lsa, qolganlari esa moliyaviy sabablar ham tashkil etishning iloji bo’lmagan.
- Natijada RAID ning 3 ta keng tarqalgan sathlari bor:
- striping -Yo’l-Yo’l hajm (RAID-0)
- mirroring - Akslangan hajm (RAID-1)
- RAID5
Oddiy hajmli (Simple volume) ( yoyilgan hajm ) - Disk hajmi 2 dan 32 ta fizik disklardan iborat.
- 1-disk hajmi to’lgach. Keyin 2-disk hajmi va h.k.
- Nusxalash imkoni yo’q ya’ni diskning aksini yaratish mumkin.emas.
Physical Disk 1
Physical Disk 2
Data
Physical Disk 3
Yoyilgan hajm disk harfi bilan (masalan, G)
RAID0 - RAID-0 massivi 2 va undan ko’p disklardan iborat. Har bir diskning mavjud hajmi butun sonlardan iborat. Disk sektorlarni o’ziga jamlovchi bloklarga bo’linadi. Massivga ma’lumot yozish har bir disk massivi uchun blokma-blok amalga oshiriladi. Bloklarni barcha disklardan o’tuvchi ketma-ket chiziqlar ko’rinishida namoyon qilish mumkin. Shuning uchun ham RAID-ni boshqacha navbatli massiv deb ham atash mumkin. Bitta diskga nisbatan RAID-0 massivi quyidagi ustunliklarga ega:
- Katta umumiy hajm – RAID-0 massivining hajmi bitta disk hajmidan katta, bu katta hajmli fayllarni saqlashni osonlashtiradi;
- O’qish/yozishni tezlashtiradi – Yuklama RAID-0 masivida disklar massiviga taqsimlangadi (agarda umumiy kiritish/chiqarish bir blok bilan cheklanmagan bo’lsa);
Yo’l-Yo’l hajm(RAID 0) - Yo’laklarga ma’lumotlar 64 Kbli bloklarga yozilgan xolatda bo’lad;
RAID-1 - RAID-1 da 2 ta va ba’zida ko’proq bo’lishi mumkin. Bir xil disklardan foydalaniladi. Barcha ma’lumotlar ikkala diskga ham yoziladi, ular bir-birining aksi bo’ladi. RAID-1 massivi shuning uchun ham akslanuvchi massiv deb atashadi. Bitta diskga nisbatan RAID-1 masivi quyidagi ustunliklarga ega:
- Xatoliklarga bardoshli – hattoki bitta diskda xatolik yuz bersa ham ma’lumotlardan foydalanish mumkin;
- O’qib olish tezligi yuqori – agarda 2 disk ham soz holatda bo’lsa, o’qish jarayonini teng taqsimlab, har bir diskdagi yuklanishlarni kamaytirish mumkin.
file1
file3
file2
file4
file1
file3
file2
file4
RAID-5 - RAID-5 massivi minimum 3 ta bir xil hajmli diskdan iborat bo’lishi lozim. Har bir disk ma’lumotlar ketma-ket yoziladigan bloklarga bo’linadi. Ammo, RAID-0 dan farqli ma’lumotlar saqlash uchun hamma blok ham ishlatilmaydi. Buning o’rniga N ta diskdan iborat massivda har bir N-blok aniqlik uchun ajratiladi. Bitta diskga nisbatan RAID-5 massivi quyidagi ustunliklarga ega:
- Xatolikga bardoshli – agarda bir disk ishdan chiqsa aniqlik evaziga yo’qolgan bloklardagi ma’lumotlarni qayta tiklash mumkin;
- O’qib olish tezligi katta – RAID-0 kabi o’qish jarayoni disklar bo’yicha taqsimlangan;
- Investitsiyalar samaradorligi – RAID-5 massivida zahira uchun faqat N diskdan 1/N qism joy olinadi;
RAID-5 Hajm
Disk 1 Disk 2 Disk 3 Disk 4 Disk 5
Parity
Data
Data
Data
Data
Data
Parity
Data
Data
Data
Data
Data
Parity
Data
Data
Data
Data
Data
Parity
Data
Data
Data
Data
Data
Parity
Realizatsiyasi - RAID tizimlarini tashkil qilishda asosiy 3 ta variant mavjud:
- 1. Dasturiy (software-based);
- 2. Qurilmaviy – shina-orientrli (bus-bused);
- 3. Qurilmaviy – avtonom tizimosti (subsystem-based).
- Dasturiy tashkil etishning asosiy afzalligi – kam xarajatliligidir. Bunga qaramay kamchiliklar ham yetarli:
- Bajarilish sekinligi;
- Markaziy protsessorga qo’shimcha yuklanish;
- Shinali traffik kattaligi.
- Yuqoridagilarni hisobga olgan holda RAID tizimining dasturiy realizatsiyasi serverlarning boshlang’ich sathida foydalaniladi.
- Qurilmaviy realizatsiya dasturiy realizatsiyadan qimmat turadi va kiritish/chiqarish operatsiyalari uchun qo’shimcha qurilmaviy ta’minotni talab etadi. Bundan tashqari, markaziy protsessorni va tizim shinasini ortiqcha yuklanishlarini yo’qotadi va tezligini oshiradi.
-
(Skill 1)
Foydalanilgan adabiyotlar - 1. Andrew S. Tanenbaum, Albert S. Woodhull. Operating Systems: 2015
- 2. http://en.wikipedia.org/wiki/Auxiliary_memory
- 3. http://www.laureateiit.com/projects/bacii2014/projects/coa_anil/auxilary_memory.html
Do'stlaringiz bilan baham: |
