Qotishmalar haqida va ularning ishlatilishi

Каvshar. Тretnik qalay 50% va indiydan 50% iborat boʻlib, shisha va metallarni kavsharlashda ishlatiladi.
Pobidit. U qattiqligi jihatdan olmos yaqin turadi. Tarkibi, uglerod, volfram va koboltdan iborat. Metallurgiyada togʻ-kon sanoatida togʻ jinslarini burgʻulashda ishlatiladi.
Duraluyminiy –alyuminiy 95%, magniy, mis, marganes qotishmasidan iborat. U juda yengil va mustahkam, poʻlatdan 3 marta yengil, mustahkamligi jihatidan poʻlatga teng. Samaliyotsozlikda ishlatiladi.
Тitanik. Тitan asosida olingan qotishmalar yuqori bosim va temperaturaga, korroziyaga chidamli boʻlganligi sababli reaktiv dvigatellarning alohida qismlari tayyorlanadi. Техnikada 5000dan ortiq qotishmalar tayyorlanadi va ishlatiladi.

Titan qotishmasi. [1;21-08-2021-y.]
Qotishmalar - bu ikki yoki undan ortiq elementlardan, odatda metallardan tashkil topgan materiallar boʻlib, ular ma'lum nisbatlarda aralashtiriladi va keyin uning tarkibiy qismlariga nisbatan yaxshilangan xususiyatlarga ega yagona material yaratish uchun qayta ishlanadi.
Ko'p turli xil qotishma turlari mavjud, ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga va qo'llanilishiga ega. Ulardan ba'zilari quyida keltirilgan. [1;21-08-2021-y.]
Po'lat temir va uglerod qotishmasi bo'lib, unda marganets, xrom va nikel kabi boshqa elementlar ham bo'lishi mumkin. Chelik dunyodagi eng keng tarqalgan materiallardan biri bo'lib, qurilish, muhandislik, avtomobilsozlik, maishiy texnika va boshqa ko'plab sohalarda qo'llaniladi.
Guruch mis va ruxning qotishmasi boʻlib, tarkibida qalay, nikel va alyuminiy kabi boshqa elementlar boʻlishi mumkin. Guruch mukammal korroziyaga qarshi xususiyatlarga ega va bezak buyumlari, musiqa asboblari, quvurlar va armatura ishlab chiqarish uchun keng qo'llaniladi.
Bronza - misning qalay, rux va boshqa elementlar bilan qotishmasi. Bronza oʻzining mustahkamligi, aşınmaya chidamliligi va korroziyaga qarshi xususiyatlari bilan mashhur boʻlib, metallga ishlov berish, quyish, shuningdek, musiqa asboblari, haykallar va zargarlik buyumlarini ishlab chiqarishda keng qoʻllaniladi.
Alyuminiy qotishmalari alyuminiyning mis, magniy, kremniy va sink kabi boshqa elementlar bilan qotishmasidir. Alyuminiy qotishmalari engil, kuchli va korroziyaga chidamli bo'lib, aviatsiya, mashinasozlik, transport va elektronikada keng qo'llaniladi.
Titan qotishmalari titanning alyuminiy, vanadiy va molibden kabi boshqa elementlar bilan qotishmasidir. Titan qotishmalari engil, kuchli va korroziyaga chidamli bo'lib, aviatsiya va tibbiyotda keng qo'llaniladi.
Rangli metall qotishmalarining o‘ziga xos xususiyatlari (elektr va issiqlikni o‘zidan yaxshi o‘tkazishi, plastikligi, korroziyaga bardoshligi va boshqa xossalari mashina detallarida ish sharoitiga ko‘ra temir qotishmalardan qimmat bo‘lsada, ulardan foydalaniladi.
Mis qotishmalari. Misni Zn, Sn, Pb, Fe, Mn va boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalariga mis qotishmalari deyiladi. Mis qotishmalarini kimyoviy tarkibiga ko‘ra, latunlarga va bronzalarga ajratiladi.
Latunlar. Latun Cu bilan Zn ning qotishmasi bo‘lib, uning mexanik va texnologik xossalari yuqori bo‘ladi. Ularning keng foydalaniladiganlari tarkibida rux miqdori 40-42% gacha bo‘ladi. Latunlarning mexanik va texnologik xossalarini yanada yaxshilashi uchun ularga ma’lum miqdorda Al, Cu, Fe, Zn va boshqa elementlar qo‘shib maxsus latunlar olinadi. Latunlarga qo‘shiladigan
elementlarning turi va miqdori qotishmadan kutilgan xossalarga qarab belgilanadi. Latunlarning texnologik ko‘rsatkichlariga ko‘ra bosim bilan ishlanadigan (deformatsiya beriladigan) va quymalar olinadigan xillariga ajratiladi. Bosim bilan ishlanadigan latunlar yuqori plastik xossaga ega bo‘lib, ulardan olingan quymalar bosim bilan ishlanib listlar, lentalar, trubalar tayyorlanadi. Quyma latunlarning oquvchanligi yuqori bo‘lib, likvatsiyaga kam beriluvchi antifriksion xossaga ega bo‘ladi.
Bu qotishmalardan podshipniklar, vtulkalar, chervyakli vintlarning zagotovkalari qoliplarga quyish yoli bilan tayyorlanadi.