Qudrat Hikmatning asarlaridan namunalar Reja

Qudrat Hikmatning asarlaridan namunalar


Reja:
1.Qudrat Hikmatning hayoti va ijodi.
2. Adib ijodida bolalalar dunyosining badiiy talqini.
3. Shoir she`riyatida milliylik hamda zamonaviylik.
4. Qudrat Hikmat she`riyatida o`ziga xos poetik obrazlar talqini.


QUDRAT HIKMAT (1925-1968)
Qudrat Hikmat 1925-yilda Toshkent shahrida kambag’al dehqon oilasida tug’ilgan. Bo`lajak shoir Quddus Muhammadiy rahbarlik qilgan adabiyot to`garagida faol ishtirok etadi. Bu to`garak uning she’riyat sirlarini egallashida katta rol’ o`ynaydi Q.Hikmatning ijodiy o`sishida Oybek, Abdulla Qahhor, Uyg’un, Mirtemir, Quddus Muhammadiylarning murabbiylik roli katta bo`ldi. Q.Hikmat bolalar uchun 1945-yildan boshlab she’rlar yoza boshlaydi. Uning dastlabki she’rlari bolalar va yoshlar gazetalarida hamda jurnallarida bosila boshlaydi. Q.Hikmat bir qancha vaqt Chirchiq shahar gazetasida ishlaydi. Shu bilan birga mehnatdan ajralmagan holda hozirgi Toshkent davlat pedagogika unversitetida o`qiydi. 1957- yildan umrining oxirigacha turli nashriyotlarda redaktor, bo`lim boshliQi ifatida yosh avlodga kitoblar chop etishda fidoyilik qiladi.
Qudrat Hikmatning “Mening Vatanim” (1950), “Baxtli bolalar” (1951-1952), “Obodlik” (1953), “Do`stlik” (1950), “Rodnoy Uzbekistan” (1955) kabi qator to`plamlari nashr etildi. Keyinchalik “Ilon shoh va uning amaldori ari haqida ertak” (1963), “Soatjonning soati” (1964), “Toshbaqalar hujumi” (1965), “Daydi bola”, “O`Qlim bilan suhbat” (1970) singari kitoblari bilan o`zbek bolalar adabiyoti taraqqiyotiga samarali hissa qo`shdi. Shoir asarlarining mavzu doirasi keng va rang-barang. Turli yoshdagi kitobxonlar Qudrat Hikmat asarlarini sevib o`qiydilar, ulardan estetik zavq oladilar. Shoir o`z asarlarida bolalarni qiziqtirgan, ularning bilgisi, eshitgisi kelgan narsa va voqealarni ixcham, o`ynoqi vazn va qofiyalari pishiq ishlangan misrlarda ifodalaydi. Qudrat Hikmat ijodining yana bir muhim tomoni shundaki, u bolalar tilini yaxshi o`zlashtirgan, o`rgangan. Shuning uchun ham she’rlari go`zal va yoqimli, sodda va ravon.
Qudrat Hikmat o`zining ilk she’rlaridan biri “Mening Vatanim”da mehribon ona-Vatanning ulug`vorligini ko`tarinki ruh bilan kuylasa, “Bog’cha” she’rida bolalarni shu ulkan Vatanning quchog’iga yetaklab kiradi.
Shoir “Baxtli bolalar” she’rida bolalarni ozod, erkin, baxtiyorligi va ularning ona-Vatanga bo`lgan cheksiz mehr-muhabbatlarini zo`r ko`tarinki ruh bilan kuylaydi. Qudrat Hikmat kichik yoshdagi bolalarni maktabga qiziqtirishni, ularning ilm-fanga nisbatan bo`lgan xavasini uyg`otishni o`zining shoirlik vazifasi deb bildi. Masalan, uning “Kitob - do`stim” she’rini olib ko`raylik. She’rda boshdan oyoq kitob ta’rifi yotganligini ko`ramiz. Shoirning ta’kidlashicha, kimki kitobga mehr qo`ysa, astoydil o`qisa aqli–zehni rivojlanishini o`ynoqi misralalarda yozadi:
Kitob – keng dunyo
So`z nur – ziyo.
Qo`ysang mehringni,
Ochar zehningni.
Shoir kitobning mohiyatini chuqurroq ochishga intilib, “Keng - dunyo”, “So`zi nur - ziyo” kabi istioralarni qo`llab o`z oldiga qo`ygan maqsadiga erishadi.
“Salom, maktab” she’rida shoir maktabning mohiyati va ulug`vorligini bir butunligicha kitobxon ko`z o`ngida gavdalantira olgan. Sa’natkor jozibali misralar tuzib, bolalar e’tiborini maktabga tortadi, ularni ilm-fan asoslarini mukammal egallashga undaydi:
Ilmu fan bori.
Hayot bulog’i.
Aziz umrning
Suyangan tog’i.
She’rda nazarda tutilgan eng muhim masalalardan biri shundaki, maktabdan olgan ilmni xalq uchun, Vatan uchun sarf qilish har bir bolaning muqaddas burchi ekanligi alohida ta’kidlanadi:
Sendan olib dars,
O`sdik har nafas.
Vatan xizmatin-
O`tash bizning qarz.
Qudrat Hikmat ijodida “Tinchlik haqida qo`shiq” she’ri alohida ahamiyatga egadir. Shoir tinchlikning mohiyatini butun borligicha she’rga soladi:
Tinchlik juda soz,