Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

Texnik foydalanish koeffitsienti. Texnik foydalanish koeffitsienti deb, 
mashinaning normal ishlash vaqtining texnik ta‘mirlash, inkorlarni tuzatishga 
ketadigan vaqtlar yig‗indisi nisbatiga aytiladi. 
(1.25) 
Texnik foydalanish koeffitsienti jihozning umumiy vaqtidan qanchasi ish 
holatida ekanligini bildiradi. 
Yangi mashinalar yaratishda me‘yor belgilovchi tayyorgarlik koeffitsienti 
sifatida eng katta tayyorgarlik koeffitsienti olinadi. Texnik foydalanish 
koeffitsienti foydalanish jarayonida mashinaning majburan to‗xtab turish vaqti 
yig‗indisi foizda yoki birlik ulushlarida aniqlashga imkon beradi. To‗qimachilik va 
yengil sanoatning zamonaviy jihozlari va paxta terish mashinalari uchun texnik 
foydalanish koeffitsienti 0,6–0,8 atrofida bo‗ladi, bu esa mazkur mashina va 
jihozlarning ta‘mirlashga yaroqlilik darajasi pastligidan dalolat beradi. Iste‘molchi 
texnik foydalanish koeffitsientining o‗rtacha qiymatini bilsa, mashinalar 1 yil 
mobaynida o‗rtacha qancha vaqt ishga yaroqli holatda bo‗lishini aniqlay oladi. 
Chunonchi, agar xo‗jalikda K
t.f.k
= 0,6 bo‗lgan 50 ta paxta terish mashina bor 
bo‗lsa, bu hol paxta terish mavsumi mobaynida ulardan faqat o‗rtacha 30 tasi 
uzluksiz ishlashi mumkinligini anglatadi.
Texnik 
foydalanish 
koeffitsientini 
mashinaning 
ishlash 
qobiliyati 
koeffitsienti kabi talqin qilish ham mumkin, ya‘ni K
t.f.k=
0,6 bo‗lganda mashina 
ishga yaroqli deb yoki mashina vaqtning 60 foizida ishlaydi, qolgan 40 foizida esa 
texnik sabablar tufayli ishlamaydi, deb hisoblash mumkin. Shuni ta‘kidlash 

---

65 
kerakki, texnik foydalanish koeffitsientining qiymatiga faqat mashinaning puxtalik 
darajasi emas, balki unga texnik xizmat ko‗rsatishning va ayniqsa ta‘mirlashining 
tashkil qilinishi ham ta‘sir ko‗rsatadi. Masalan, jamoa va davlat xo‗jaliklarida 
mashinalarni ta‘mirlashning agregat usuli joriy qilinganda ulardan texnik 
foydalanish koeffitsienti ancha kattalashishi (ta‘mirlashda mashinaning bekor turib 
qolish vaqti qisqarishi hisobiga) mumkin.