Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

SO
3
– oltin gugurt angidrit gips ko‘rinishda bo‘lib sementning tutib qolish 
muddatini boshqarish uchun kerak bo‘ladi. 
Mineralogik tarkibi 
Klinkerning asosiy minerallari: alit, belit, uch kalsiyli alyuminat va 
alyumofferit. 
Alit - 3SaO SiO
2
— klinkerning portlandsementning qotish tezligini, 
mustahkamligini va boshqa xususiyatlarini belgilovchi eng muhim minerallaridir va 
klinkerda 45 — 60% miqdorda bo‘ladi. U uch kalsiyli silikat hamda uning tuzilishi 
va xususiyatlariga katta ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan, ozgina (2-4%) miqdordagi
MgO, Al
2
O
3
, P
2
O
5
, Sr
2
O
3
va boshqa aralashmalarning qattiq qorishmasidan iborat. 
Alit uchta polimorf modifikatsiyalarda uchriydi. Sementning mustahkamligiga va 
xosallariga alitning kristallarining o‘lchami, ko‘rinishi, kristallanish darajasi ta’sir 
etadi. Belit 2SaO SiO
2
-klinkerning muhimligi va miqdori (15—30%) bo‘yicha 
ikkinchi silikatli mineraldir. U sekin qotadi, ammo portlandsement uzoq vaqt 
qotganda katta mustahkamlikka erishadi. Belitni to‘rta polimorf modifikatsiyasi 
maqvjud; α-C
2
S, α’-C
2
S, β- C
2
S, γ- C
2
S. 

---

127 

---

128 
β- C
2
S ni γ- C
2
S ga o‘tishi absolut hajmini taxminan 10% ko‘payishi bilan 
o‘tadi, natijada modda zarrachalari bo‘linadi va kununga aylanadi γ- C
2
S 100
o
C 
haroratda suv bilan ta’sirlashmaydi va bog‘lovchi xususiyatiga ega bo‘lmaydi. Belitni 
gidravlik faolligi kristallarni tuzulishiga bog‘liq masalan kristallar zig dumaloq 
ko‘rinishida bo‘lsa, sementlar yuqori mustahkamlikka ega bo‘ladilar. 

---

129