Qurılmalar jumısın qadaǵalawshi programmalardı viruslardan saqlawshı programmalar

Qurılmalar jumısın qadaǵalawshi programmalardı viruslardan saqlawshı programmalar.

Reje

1. 
   Kompyuter virusları haqqında
   
2. 
   Qurılmalar jumısın qadaǵalawshi programmalar
   
3. 
   Viruslardan saqlawshı programmalar.
   

Kompyuter virusı ólshemi boyınsha úlken bolmaǵan, arnawlı jazılǵan programmadan ibarat bolıp, ol ózin basqa programmalarǵa «jazip qoyıwı», sonıń menen birge, kompyuterde túrli qolaysız ámellerdi atqara alıwı múmkin. Bunday programma islewdi baslaǵanda daslep basqarıwdı virus aladı. virus basqa programmalardı tabadı hám oǵan «juǵadi», sonıń menen birge, qanday da zıyanlı ámellerdi (mısalı, disktaǵı fayl yamasa fayllardıń jaylasıw kestein buzadı, operativ yadtı «pataslaydi») atqaradı.

virus jaylasqan programma ádetdegi sıyaqlı jumısın dawam jetistiredi. Sırttan programmanıń kesellengenligi bilinbeydi. Kóp túrdegi viruslar sonday dúzilgen, kesellengen programmanı jumısqa túsirgende virus kompyuter yadında turaqlı qaladı hám waqıtı -waqıtı menen programmalardı keselleydi hám kompyuterde zıyanlı ámellerdi atqaradı.
Bar bolǵan viruslardıń kóbisi yadro sistemalı fayllardı ábzal kóredi, sebebi kóp zamanagóy kompyuterlerde fayllar sisteması birdey juklenedi mısalı viruslar kópshilik jagdaylarda, Command. com faylına birlestiriledi hám DIR buyrıǵı menen basqa disk hám direktoriyalarga tarqaladı. Kóp qallarda sistemanıń zıyanlanıwı kirgiziw hám shıǵarıw procesine shaqırıq etkende júz beredi
Viruslar sistemalarǵa birigib ketiw ushın hár qanday jollardı isletedi, sol sebepli de ziyanlanatuǵın siltemeler joq bolıp tabıladı.
Kompyuterlerge viruslardıń kirip ketiwiniń tiykarǵı jolı bolıp zálellengen disketalar xizmet etedi. viruslar barǵan sayin jawız hám hesh nárseden qorqpaytuǵın bolıp barıp atır, hátte jetik viruslarǵa qarsı programmalar da olar menen gúresiwge kushsizlik etpekteler. Sonday viruslar bar, olar energiyaga baylanıslı bolmaǵan yadqa jasırınıp alıp, sistemanı tazalawda kútá úlken qıyınshılıqlar tuwdıradır. Hátte haqıyqıy firma belgisine iye bolǵan, qısılǵan programma da virustan hali ekenine hesh kim kepillik bere almaydı. viruslardı CD ROM disklerdıń shtampovka processinde de uyrengenlik halları bar bolıp tabıladı.
virus iskerligi tiykarınan 4 fazaǵa iye;
- uyqılaw fazası ;
- kóbeyiw fazası ;
- jumısqa kirisiw fazası ;
- wayran etiw fazası.
virus oylap shıǵarıwshısı az-azdan paydalanıwshınıń isenimine erisiw maqsetinde, uyqılaw fazasın isletiwi múmkin, sebebi bunda virus kóbeymeydi hám maǵlıwmatlardı buzbaydi.
Házirgi kúnde 20000 den artıq kompyuter virusları bar bolıp, olar kompyuterde maǵlıwmatlardı isenimli saqlanıwına qáwip saladı hám kompyuter islew processinde túrli máseleler kelip shıǵıwına sebep boladı. Sol sebepli kompyuter virusları, olardıń túrleri, jetkizetugın zálelleri hám de olardan qorǵanııw ushın kóriletuǵın sharalar menen tanıs bolıw áhmiyetli.
virus tómendegi túrdegi fayllar zıyanlanıwı múmkin:
- Atqarılıwshı fayllar : SOM hám EXE kórinisindegi fayllar.
-Fayllardıń zálelleytuǵın viruslar fayl virusları dep ataladı. Atqarıwshı fayllar daǵı viruslar sol faylǵa tiyisli bolǵan programma islegende óz iskerligin baslaydı.
- Operatsion sistemanıń jukleytuǵın hám qattı disktıń tiykarǵı jukleytuǵın jazıwlardan ibarat fayllar. Bul tarawlardı zálelleytuǵın viruslar jukleytuǵın yamasa pútin viruslar dep ataladı. Bunday viruslar kompyuter júkleniwi menen isley baslaydı hám ol rezidentlik jaǵdayına ótedi, yaǵnıy mudam kompyuter yadında saqlanadı. Tarqalıw mexanzmi- kompyuterge qoyılatuǵın disketlerdi jukleytuǵın jazıwların zıyanlanıwı. Bularda jaylasqan viruslar sol apparatlar, apparatlar drayverlari, yaǵnıy hár túrlı apparatlar jumısın támiyinleytuǵın programmalarǵa murojat ete baslaǵanda jumısqa túsedi. Disktaǵı fayl sistemanı ózgertiretuǵın viruslar.
Ádetde bunday viruslar DIR dep ataladı. Bul viruslar disktıń qandayda bir bir salasında fayllardıń aqırı retinde jasırınadılar. Olar kórsetkishler basın jazıw aqırına alıp ótip qóyadı hám NDD (Norton Disk Doktor) menen teksergende disktıń buzılganligi málim boladı.
Kórinbes hám ózi differentsiallanıwshıi viruslar.
Kóp viruslar ózin sezdirmeslik ushın sistemada DOS ga murajat ete baslaǵanda fayllardı tap aldınǵı jaǵdayı sıyaqlı isleniwinın támiyinleydi. Kórinbes viruslar sonday tárzde háreket etedi. Ózi differentsiallanıwshi viruslar bolsa óz formasın rawajlantıradı. Kóp viruslar basqalar onıń islew mexanzmini sezib qalmawı ushın óziniń úlken bólegin kodlanǵan halda saqlaydı. Bul álbette bunday viruslardı tabıwda qıyınshılıqlar tuwdıradı.
vOOT-viruslar.
Geyde disketten xesh zat kóshirmesten da, odan qanday da programmanı júklemey turıp virus menen zıyanlanıw múmkin. Mısalı STONE yamasa MARS sıyaqlı viruslar barki, olar kompyuterdi qosıwıńız menen yamasa qayta júkleganingizda, ishinde disket qalıp ketken bolsa, zálel etkazishi anıq. Bunday viruslar vOOT-viruslar dep ataladı. BOOT Sector-.júkleniwshi taraw degen sózden kelip shıqqan. Kompyuter yoqilishi menen disket arqalı júkleniwge háreket etedi, eger kompyuterde júkleniw disketi bolmasa, bunıń uddasidan chiqa almaydı. Lekin disket qanday bolıwınan qaramastan, BOOT-viruslar kompyuterdi biymálel zálelleydi, sol sebepli yextiyotkorlik talap etiledi. Kompyuter zálellanganda birtalay g'aroyib xodisalar júz beredi:
-Birpara programmalar islemeydi yamasa jaman isley baslaydı ;
-YEkranǵa basqa habarlar yamasa simvollar chiqa baslaydı ;
-Kompyuter islew páseytiwedi;
-Birpara fayllar buz'ladı yamasa olardıń kolemi artıqsha hár túrlı jazıwlardı qosıw esabına ózgeredi, úlkenlesedi;
-Operativ yaddıń bos jayı qisqaradı ; sistemalı disketten programmalardı júklew qıyınlasadı, yamasa ulıwma júklenbeydi hám x. k.
Kompyuter viruslarınan qorǵawdıń jeń jaqsı qorǵaw túri-viruslardı qaysı tárzde tásir jetiwin biliw bolıp tabıladı. viruslar ápiwayı programmalar bolıp, qandayda g'aroib kúshke iye yemaslar.
Kompyuter viruslar menen zıyanlanıwı ushın odaǵı qandayda -bir zálellengen programma islewi talap etiledi. Sonıń ushın kompyuterdiń baslanǵısh zıyanlanıwı tómendegi jaǵdaylarda júz beredi:
-Kompyuter degi virus menen zálellengen programmalar júkleniwi (SOM, vAT yamasa EXE fayllar ) yamasa modulı zálellengen programmanı isletiliwi;
-Kompyuterge viruslı diskettiń júkleniwi;
-Kompyuterge zálellengen OS yamasa apparatlardıń zálellengen drayverlardin ornatılıwı ;
viruslardan tómendegi usıllar menen qorǵanıwı múmkin:
-Disketten oqilǵanda álbette virus bar ekenin antiviruslar járdeminde tekseriw;
-Informaciya nusqaların kóshiriw sonıń menen birge disklar hám informaciyanı saqlaw ushın isletiletuǵın ulıwma qaǵıydalardan paydalanıw, disklardı fizikalıq zıyanlanıwınan, programmalardı yesa aynıwınan saqlaw ;
-Informaciyadan nızamǵa qarsı paydalanıwdı sheklew, atap aytqanda programma hám maǵlıwmatlardı viruslar tásirinen ózgeriwinen, nadurıs isletilingen programmalar hám paydalaniluvchilarning nadurıs háreketlerinen qorǵaw ;
-viruslar menen zıyanlanıw yehtimolini kemeytiriwshi ilajlar ;
-viruslar menen gúresiwshi arnawlı programmalardan (antiviruslar ) paydalanıw.
virustan kóriletuǵın zálellerge tómendegilerdi mısal etip kórsetiw múmkin:

Kompyuterge virus juqqanda (yamasa juqqanlik haqqında gúman bolsa ) tómendegi qaǵıydalardı este tutıw hám qollaw kerek.

Dáslepki, qarsı gúres qararların qabıllawǵa asıqpaw kerek. Oylamastan etilgen háreketler qayta tiklew múmkin bolǵan fayllardıń bir bólegin joytıwǵana emes, bálki kompyuterdi taǵı qayta kesellantiriwge alıp keliw múmkin.

virus óziniń buzıwǵa qaratılǵanlıǵın dawam etpewi ushın kompyuterdi óshiriw kerek.
Kompyuter keselleniwi hám emleniwi kórinisti anıqlawǵa mólsherlengen barlıq ámellerdi jazıwdan qorǵalǵan operatsion sistemalı disk menen kompyuterdi jumısqa túsiriw arqalıǵana orınlaw múmkin.
Dr. Web programmasınan paydalanıw menen tanısıp shıǵamız. Bul programma 32 bitli Windows gruppasındaǵı operatsion sistemalar ushın mólsherlengen bolıp qısqasha Dr. Web 32 W dep ataladı. Ol keń tarqalǵan antivirus programmalarınan biri bolıp tabıladı. Doctor Web xar mudam jańalanishda boladı. Doctor Web de jumıstı baslaw ushın jaylasqan katologtan Dr. Web. exe programması kompyuterge juklenedi. Nátiyjede ekranda tómendegi jaǵday payda boladı. Bunda ekrannin jeń joqarı bóleginde Dr. Web. Anti virus programmasınıń menyusı payda boladı. Onıń járdeminde waqtınsha Dr. Web den shıǵıp turıw (vremeno'y vo'xod), programmadan shıǵıw (vıxod) hám programma haqqında (o programme) buyrıqların orınlawı múmkin.
Menyudıń test bólimindegi yadtı tekseriw (test pamyati), tekseriw (testirovanie), emlew (lechenie), statistika (statistika ), fayl esabatı (Fayl otchyota) bar. Baylanısıw aynasında put dlya lechenie emlew jolı kórsetiledi.
vremeno'y vo'xod (waqtınsha shıǵıw ) buyrıǵı járdeminde Dr. Web den waqtınsha shıǵıp turıladı.
Nastroyka járdeminde Dr. Web programmasınıń parametirlari sazlanadı.
Menyudan paydalanıp, qanday fayllardı tekseriw menen baylanıslı bolǵan barlıq parametrler ornatıladı. Keyininen «Test» degi «Lechenie» kórsetpesin tańlaw hám Ctrl hám F5 tuymelerin birgelikte basıw arqalı viruslardan emlew procesin baslap jiberiledi. Programma yaddıń kórsetilgen bólegin tekserip, ámeldegi viruslardı emlewge háreket etedi hám jumıs aqırında uyqas esabattı shıǵaradı.
Dr. Web 32 dıń taǵı bir jańalıqlarınan biri onıń test etiletuǵın ob'ektlerdi qálegen disktaǵı katologlar diziminen (xatto fayllardı da ) tańlaw múmkinshiliginiń bar ekenligi bolıp tabıladı.
Dr. Web 32 antivirus programmasın jumısqa túsirilgende (Windowstıń ) jumıs stolidan, Pusk menyusınıń Programmo' bóliminden, MS OFFICE menyusınan, Pusk menyusınıń vo'polnit bóliminden, monıtor yekranida Dr. Web. for Win 32 áynegi ashıladı.
vpdate Dr. Web throught internet (Dr. Web. bazasın Internet arqalı toltırıw ) tuymesi basılǵanda baylanısıw aynası shıǵadı. Server anıqlanbaǵanda mánzil hato kórsetilgende yamasa Internetge jalǵanbaǵanda bul haqqında xabar beriledi.
Kompyuter virusların izlep tabıw, óshiriw hám olardan
qorǵanıw ushın arnawlı programmalıq qurallar islep shıǵılǵan.
Bunday programmalar antiviruslar dep ataladı. Antiviruslardıń tiykarǵı
wazıypası tómendegilerden ibarat :
viruslardıń kompyuter sistemasına kiriwine tosqinlik qılıw ;
kompyuter sistemasında virustıń mvjudligini anıqlaw ;
kompyuter sistemasınan, sistemanıń basqa obiektlerine zálel
jetkizbegen halda, viruslardı joqqılıw;
virustıń ta‟sirinen zıyanlanıwdı minimallastırıw.
Antivirus programmalarınıń tómendegi túrlerin ajıratıw múmkin:
detektor-programmalar ;
doktor-programmalar yamasa faglar; revizor-programmalar ;
filtr-programmalar ;
vaksina -programmalar yamasa immunizatorlar.
Detektor-programmalar operativ yadta hám fayllarda anıq virus ushın
xarakterli belgilerdi qıdırıwdı ámelge asıradı. Tabılǵanda uyqas signal
beredi. Bunday antivirus programmalarınıń kemshiligi - tek programmanı
islep shıǵıwshı ushın ma‟lim bolgan viruslardı tabadı.
Doktor-programmalar yamasa faglar, hám de vakcina -programmalar virus menen
zálellengen faylllardi tekǵana tabadı, bálki olardı «dawalaydi» da,
yaǵniy fayldan virus -programma denesin oshiredi hám fayldı túp jaǵdayına
qaytaradı.
Faglar jumıstıń baslanıwında operativ yadta viruslardı qıdıradı hám
bar bolsa,joq qiladı, sonra fayllardı «dawalawga» otedi. Faglar
ishinde polifaglarni, yaǵnıy úlken kólem degi viruslardı qıdırıw hám
joq qiliwga moljellengen Doktor-programmalardı ajıratıw múmkin. Mısalı,
Aidstest, Scan, Norton Antivirus, Doctor Web, Kasperskiy antivirus
programması hám basqalar. Jańa viruslardıń jaratılıwın esapqa alǵan
halda detektor - programmalar hám doktor-programmalar tez eskiredi hám turaqlı
jańa talqinlarinin jaratılıwın talap etedi.
Revizor-programmalar viruslardan qorǵanıwdıń eń isenimli qorǵaw
quralları esaplanadı. Revizorlar kompyuter virus menen
zálellenbegende programmanıń baslangish jaǵdayın, kataloglar hám
disktıń sistema salasın «eslep» qaladı, sonra udayı tákirarlanatuǵın yamasa
paydalanıwshı ixtiyarina kore bar jaǵdayın baslangish jaǵdayı menen
salıstıradı. Tabılǵan ozgerisler monıtor ekranına shiǵarıladı.
Salıstırıwda fayldıń uzınlıǵı, siklik qadaǵalaw kodı (fayldıń qadaǵalaw
jıyindisi), modifikatsiya waqıtı hám kúni hám basqa parametrleri
tekseriledi. Revizor-programmalar talay rawajlanǵan algoritmge iye bolib,
stels-viruslardı da tabıwı hám tekserilip atırǵan programmanı virus tárepinen
kiritilgen ozgartiriwlerdan tazalawı múmkin. Revizor-programmalarǵa keń
tarqalǵan Adinf programmasın kirgiziw múmkin.
Filtr-programmalar yamasa «qoriqshilar» kompyuterdiń islewi processinde
viruslar ushın xarakterli bolgan gumanli háreketlerdi anıqlaw ushın
moljellengen, úlken bolmagan rezident programmalardı ańlatadı. Bunday
háreketler tómendegiler boliwi múmkin:. com,.exe keneytpeli fayllardı redaktorlawǵa háreket qılıw ;
fayl atributlarınıń ozgeriwi;
absolyut mánzil boyinsha diskke towridan tuwri jazıw ;
disktıń jukleytuǵın sektorlarına jazıw ; rezident programmanı júklew.
Qanday da programma arqalı joqarıda korsetilgen ámellerdi orınlawǵa
háreket etilgeninde «qoriqshi» paydalanıwshına xabar beredi hám
qadaǵan etiw yamasa bul ámeldi orınlawǵa ruxsat beriwdi usınıs etedi. Filtrdasturler júdá paydalı, olar viruslardı kobeyiwinen aldın, baslangısh
basqıshında anıqlaw múmkinshiligine iye. Biraq, olar fayl hám disklerdı
viruslardan «dawalamaydi». viruslardı joq qiliw ushın basqa
programmalardı qollawga tuwri keledi, mısalı, faglar. MS-DOS utilitlari
paketine kiretuǵın vsafe programması filtr-programmaǵa mısal bo„la aladı.
vaksina -programmalar yamasa immunizatorlar - bul rezident programmalar bo„lib,
fayllardıń zıyanlanıwı aldın aladı. virustı «dawalawshı» doktordasturlar ámeldegi bo„lmasa, vaksinalar qo„llaniladi. vaksina programma tek
anıqlanǵan viruslardan qorǵawlaydı. Ol disktı sonday
modifikatsiyalaydiki, bul olardıń islewine tasir etpeydi, virus olardı
zálellengen dep qaraydı hám usınıń sebepinen oǵan nátiyjeni ámelde qollanıw etińmeydi.
virus menen zálellengen fayllar hám disklardı o„z waqtında anıqlaw hám
hár bir kompyuterde tabılǵan viruslardı to„liq yo„qotish virus
epidemiyasınıń basqa kompyuterlerge tarqalıwınıń aldın aladı.
Kompyuterdiń virus menen zıyanlanıwınıń aldın alıw hám diskta
informaciyanıń isenimli saqlanıwın taminlew ushın tómendegi qaǵıydalarǵa
ámel qılıw kerek:
kompyuterińizdi zamanagóy antivirus programmaları menen
ta‟minlang, olardıń talqinini jańalang;
basqa kompyuterlerde jazılǵan informaciyanı disketten oqiwdan
aldın, oz kompyuteringizden antivirus programmaların jumısqa
tusurip, bul disketlerdi virus bar ekenligine tekseriń;
arxiv ko„rinishidagi fayllar kompyuterge koshirilgende qattı
diskta arxiv ashılǵanınan soń, tekseriw salasın jańa
jazılǵan fayllar menen shegaralaǵan halda, olardı virusqa qarsı
tekseriń;
waqıtı -waqıtı menen antivirus programmaların jumısqa tusurip, kompyuter
qattı diskın virus bar ekenligine tekserip turin;
mudamı basqa kompyuterlerde islegende disketke informaciya
jazılmasa, olardı jazıwdan qorǵap qoyin;
siz ushın zárúrli bo„lgan informaciyalardıń nusqaların disketlerde
alıp qoyin;
júkleniwshi viruslardan kompyuterdi qorǵaw ushın
operatsion sistemanı júklewde yamasa qayta júklewde A: disk
jurgiziwshinde disket qaldırman;
kompyuter tarmaginan alinıpatqan barlıq fayllardı qadaǵalaw
qılıw ushın antivirus programmalarınan paydalanıń.
Tarmaq antivirus programmalıq támiynatı
Kompyuter tarmaqlarında informaciyanı qorǵaw sistemasınıń tiykarǵı
elementlerinen biri bul - antivirus programmalıq taminati bolıp tabıladı.
Kúnnen-kunge kopleb shólkemler ishki standart retinde elektron
pochtadan paydalanıw hám Internette islewdi ozleshtirmekte.
Bunnan kelip shıǵadı, korporativ (jergilikli) tarmaqqa virus
túsiwinen qorǵawlanıw ushın juwapkerliktiń tiykarǵı bólegi informaciya
texnologiyaları bolimi qánigelerine túsedi.
Keyingi jıllarda kompyuter viruslarınıń aktivligi de artıp
barıp atır. Túrli tartıslarǵa sebep bolgan Microsoft Office paketindegi
visual Basic tilinen (Microsoft Outlook pochta klienti menen islew
ushın ) paydalanıwshı Melissa virusın eske alaylıq. Ol shólkemlerge olar
bul munasábette qanshelli ázzi ekenligin korsetdi. Kárxananıń informaciya
texnologiyaları salasında qánige bo„lmagan xızmetkerleri oz antivirus
bazaların (baza ) turaqlı sazlsh ushın zárúr bolgan ilmiy tájriybege iye
emes.
Elektron pochtada kriptografik qurallardı qollawshi yamasa tarmaq
boyinsha shifrlanǵan fayllardı uzatıwshı paydalanıwshılar antivirus
qorǵalıwın aylanıp otedi. Ol halda sizdiń tarmaginızda tekǵana
elektron pochta arqalı qáwip bar boladi. Eger paydalanıwshılar
ActiveX kodlı Web-saytqa kirsalar, tarmaq saldamlı qáwipke ushraydı.
Koplab brauzerler ActiveX qollawdi oshiriwdi ta‟minleydi, biraq
kóplep paydalanıwshılar bunı bilmeydi. Antivirus shlyuzlari siz hám
sizdiń tarmoǵıńızdi ActiveX viruslarınan qorǵaydi.
Paydalanıwshılar mashinalarında ornatilgan, lokal isleytuǵın
antivirus programmalıq taminati házirde de disketlerde hám basqa alınatuǵın