Qutublanish asboblari o'rganish reja: Qutbsiz va qutbli moddalarning qutblanishi

QUTUBLANISH ASBOBLARI O'RGANISH


Reja:


1.Qutbsiz va qutbli moddalarning qutblanishi.
2.Klauzius – Mosotti – Debay formulasi.
3. Induksiyalangan dipol momenti

Moddalarning qutblanuvchanligi a uch qismdan iborat:

1. Tashqi maydon ta’sirida molekulalardagi elektronlarning yadroga nisbatan muvozanat holatidan siqilishi. Bunday qutblanish induksiyalangan dinol momentining paydo bo`lishiga olib keladi. Ya’ni temperaturaga deyarli bog`liq emas. Ya’ni ular juda yengil zarrachalar bo`lganliklari uchun T O ⁰K ga yaqin temperaturadayoq, ular juda tez harakat qiladi.
2. Atom qutublanuvchanlik. Elektr maydoni vositasida elektronlarning qutblanishi yadrolarning bir –biriga qutblanishiga, siljishiga olib keladi.
3. Doimiy dipolo momenti (M₀) ga ega bo`lgan molekulaning tashqi maydonga ma’lum yo`nalishga ega bo`lib joylashishi orientatsion qutblanuvchanlik a<sub>op</sub> ga bog`liq. Demak
(1)

1. 
   ni Klauzius – Mosotti formulasiga olib borib qo`ysak
   

P-umumiy qutblanish


(refraksiya) deb belgilaylik.
Yorug`likning lektromagnit nazariyasiga binoan A=n<sup>2</sup><sub>a</sub> (Maksvell formulasi)
Lorenti –Lorents formulasi deyiladi.
Elektr maydoni sifatida yorug`likdan foydalanayotgan bo`lsak, bunday maydonning chastotasi y=10<sup>15</sup> ga teng. Bunday maydonlar atomining na molekulaning qutblanishi ro`y bera olmaydi. Chunki ularning massasi elektronnikidan minglarcha marta
Shuning uchun bunday maydonda faqat elektronlarning qutblanishigina, ya’ni refraksiya kuzatiladi.
Atom qutblanish.
Atom qutblanish atomlar va atom strukturalarining tebranishi natijasida ro`y veradi. Buning uchun chastotasi nisbatan uncha katta bo`lmagan IQ nurlardan foydalaniladi. Lekin umuman P_at qiymat jihatdan uncha katta emas. Klauzius –Mosotti formulasidan P ning o`lchov birligi hajm ekanligi ko`rinib turibdi. Shunga binoan ulchashlar o`tkazilganda:
P<sub>at</sub> (geksan)=0.26 cm<sup>3</sup> /mol p<sub>at</sub> (suv)-3.2 sm<sup>3</sup>/mol
ekanligi aniqlangan. (P<sub>0</sub>=aE; a=P<sub>0</sub>/E hajm)
Ammo xloranil deb ataluvchi modda uchun p<sub>t</sub> =15 sm<sup>2</sup>/mol chiqqan. Bu yerda qutbli xossaga ega bo`lgan C O qutbli gruppalardan deformatsion tebranma harakatga kuchli darajada molik deb qaraladi.
Ko`pchilik moddalar uchun dan qoshishidadir.
Doimiy dinolga ega bo`lgan molekulalar uchun Debay a_f bilan M₀ o`rtasida qo`yidagicha bog`lanish borligini ko`rsatdi.
qutbli molekulaning doimiy dipole momenti. K=R/N – Bolrman doimiyligi.
Bunday T – absolyut temperature, K.
Kauzius –Mosotti –Debay formulasi
Bu formuladan foydalanib M₀ ni topish mumkin, chunki M_0­ =0 bo`lgan holler uchun P=f(T).
Dinol momentini analitik usulda topish K-M-D formulasini ikki hil (T<sub>1</sub> va T<sub>2</sub>) temperaturalar uchun yozamiz.
Analitik usul tez bajarilsa ham T ning atigi ikkita qiymati uchun hisoblanganligi sababli aniqli aytarli darajada yuqori bo`ladi.

Grafikdan ko`rinadiki nazariya bilan mos ravishda qutbsiz moddalarning qutblanuvchanligi temperaturaga bog`liq emas. Chunki ularda temperatura ta’siriga kuchli ravishda beriladigan P_f=0.

1. 
   Temperaturaga bog`liq temperature ortishi bilan kamayadi. Buni nazariy izohlash mumkin.
   
2. 
   Qutbli moddalarning qutblanishi qutbsizlikdan P_op­ hisobiga kattaroq bo`ladi.
   

Qutblanish tabiiyki moddaning agregat holatiga bog`liq.
Mislllar

	P(gaz)	P(suyuq)
CH3I	77	42
CH3COO CH3	176	63
C2H5OCH3	62	52

Qutbli moddalarni suyuq agregat holatda tekshirayotganda to`g`ri natija olish uchun ularni qutbsiz erituvchilarga eritib suyuq eritmalari uchun P ni o`lchab so`ngra C=1 gacha ekstropolyatsiya qilish mumkin.