Qüvvələrinin əzm və qüdrətinə arxalanaraq, çətin və ağır

İlk tibbi yardım. İlk tibbi yardım göstərərkən belə adamı beli-
nə qədər soyundurur, ağız və burnunu lildən, selikdən təmizlə-
yir, hündür başaltının (mütəkkənin) və ya dizin üstünə qarnı üs-
tə yerləşdirirlir, sonra sinəsini basmaqla ağciyərlərdən və mədə-
dən suyu kənar edirlər. Bundan sonra süni tənəffüs verməyə və 
ürəyi xaricdən masaj etməyə başlayırlar (şəkil 79).
Şəkil 79. Zərərçəkənə süni nəfəs verilməsi qaydası
Bu zaman ən səmərəli üsul «
ağızdan - ağıza
» süni tənəffüs ver-
məkdir ki, belə süni tənəffüs zədəli şəxsin nəfəsi bərpa oluna-

---

167 
nadək davam etdirirlir. Əgər nəfəs bərpa olunmursa və zədələn-
miş şəxs özünə gəlmirsə, süni tənəffüs və ürəyin xaricdən ma-
saj edilməsi ancaq ölümün obyektiv əlamətləri meydana çıxar-
kən dayandırılır. Bu əlamətlər gözlərin bərəlməsi, işığa qarşı re-
aksiyanın olmaması, uzun müddət ürək döyüntüsünün olmama-
sı, meyit ləkələrinin aşkara çıxmasıdır. 
Nəfəs və ürəyin fəaliyyəti bərpa olunduqda isə zədə alan ada-
mı qızdırmaq, ona isti çay içirtmək və tibb müəssisəsinə çatdır-
maq lazımdır. 
Günvurma. Orqanizmin həddən artıq qızması zamanı adamlar-
da ağır xəstəlik - günvurma və ya istilikvurma baş verə bilər. 
Bu xəstəliklərin əsas əlamətləri bədənin hərarətinin 40
0
–41
0
C–
dək yüksəlməsi, nəbzin dəqiqədə 150–170 və tənəffüsün dəqi-
qədə 30 dəfəyədək tezləşməsi, sifətin kəskin surətdə qızarması, 
bəzən isə avazıması, çox güclü tərləmə, yeriyərkən adamın sən-
dələməsi, başın gicəllənməsi, baş ağrılarıdır (şəkil 80). 
Şəkil 80. Zərərçəkənə sərin hava vurulması 
 
İlk tibbi yardım. İlk tibbi yardım göstərərkən adamı kölgəli 
yerdə uzadır, paltarın yaxasını və bədəni sıxan digər yerlərini 

---

168 
açıb boşaldır, başa və sinəyə yaş dəsmal qoyur, su içirdirlər. 
Adam huşunu itirdikdə gicgahlarına naşatır spirti sürtür, nəfəsi 
kəsildikdə süni tənəffüs verir, ürəyin fəaliyyəti dayandıqda ürə-
yi xaricdən masaj edirlər.