Quvyilida0'rta mustaqilshug'ullanishughun

“Protektorat” atamasiga izoh bering.

Protektorat — Tenglikka asoslanmagan shartnoma natijasida belgilanadigan, asosan mustam- lakachilik ruhidagi qaramlik shakli.

7-BILET

1. 
   Baqtriya davlati haqida ma’lumot bering.
   

Baqtriya, Baqtriyona, Baxtar zamin Baktriya — Amudaryoning yuqori va o’rta oqimidagi tarixiy viloyat. Asosan hoziigi O’zbekiston va Tojikistonning jan. viloyatlari hamda Al- g’onistonning shim, qismini o’z ichiga olgan. Shim.da Sug’d, jan.da va jan.-sharqda Araxosiya, Gandhara, g’arbda Marg’iyona bilan chegaralangan. Markaziy shahri Baqtra (Zariaspa) bo’lgan. Baqtriya mil. avv. 6-4-asrlarda Ahamoniylar, Aleksandi (Iskandar), Salavkiylar saltanatlari, so’ngra init. avv. 3-asr o’rtasidan Yunon-Baqtriya podsholigi tarkibiga kirgan; mil. avv. 2-asrda toharlar tomonidan bosib olingach, Tohariston deb atala boshlagan. Baqtriyaning o’tmishda "Ming bir shahar mamlakati" deb atalganligi unda shaharlarning ko’p bo’lganligidan guvohlik beradi. Baqtriya da asosan oromiy yozuvidan va mahalliy tillardan foydalanilgan. Bu davrda metall ishlash sanoati (Dalvarzintepa va boshqalar), me inorlik (Kuchuk-tepa, Hal’aiinir va boshqalar), xalq og’zaki ijodiyoti taraqqiy etgan. Baqtriya madaniyati, ayniqsa mil.avv. ining yillikning so’nggi asrlarida yuksalgari (Xotin-rabod va boshqalar). Mahalliy xalq madaniyati yunon, hind va fors madaniyatlari an’analari ta’sirida ham boyigan. Mil. avv. 2-1-asrlarda ipakchilik va pillachilik rivojlangan (yana q. Sopollitepa). Bu davrga oid ine’morlik yodgorliklari, nuinizmatika inateriallari, tasviriy va amaliy san’at namunalari Termiz, Zartepa, Dalvarzintepa. Qal’a-imir, Xolchayon va boshqa joylardan topilgan. Jan. B.dagi Bagram, Balx, Dashli, Dilbarjin, Oyxonim, Oltindilsrte-pa. Xadda (Afg’oniston) va Taksila (Pokiston)da olib borilgan arxeologik tadqiqotlar bu hakdagi ma’1umot1arni yanada boyitdi.

2. Olimxonning Qo‘qon aonligi tarixida tutgan o‘rni haqida fikr bildiring.

Amir Olimxon, Amir Sayd Olimxon (1881, Karmana 1944.28.4, Kobul) — Buxoro amiri (1910-20), mang’it1ardan. Amir Abdulahadning o’g’li. Peterburgdagi Nikolayev kadet (pajlar) korpusida ta’1im olgan (1893-96). 1898-yil Qarshi. so’ngra valiaxd sifatida Kannana bekliklariga hokim bo’lgan. Otasi vafotidan so’ng , Buxoro taxtiga o’tirgan (1910-yil 24-dek.). Olimxon davrida Buxoro amirligining Rossiyaga qaramligi yanadakuchaydi. Taraqqiyparvar kuchlar, shuningdek, Yosh buxoroliklar qattiq ta’qib qilindi. l920’yil avg .da Buxoro bosqini natijasida amirlik tuzumi ag’darib tashlaridi. Sentabr oyining o’rtalarida Olilnxon Sharqiy Biixoroga borib, Buxoro xalqining bosqinchi qizil armiyaga qarshi olib borgan mustaqillik kurashiga rahbarlik qilishga urindi. Olimxon Hisor viloyatirii o’ziga qarorgoh qilib, 6 oy davomida qizil askarlarga karshi kurashgan. Olimxonni Kobulda Afg’oniston amiri Omonullaxon qabul qilib, doimiy yashashi uchun unga Kal’ai Fotuda maxsus qarorgoh ajratib beradi. U Kobulda yashasa ham Buxorodagi ozodlik harakatiga g’oyaviy jihatdan rahbarlik qilishda davom etdi, ko’rboshilar va ulamolarga turli maktublar va qiinmatbaho sovg’alar jo’natib, ularni kurashga ilxomlaritirgan. Olimxon Kobulda o zining esdaliklarini yozib tugallaydi. Umrining oxirida ko’zi ojizlanib qoladi, og’ir dardga chalinadi. Uzoq davoiu etgan xastalikdan so’ng u Ka1’ai Fotuda vafot etadi. Kobul atrofidagi Shahidoni islom (Islom
shahidlari) qabristoniga dafn etilgan. Olimxonning xotiralari Parijda fransuz tilida (1929), keyinchalik G’arbda fors tilida, O’zbekistonda o’zbek va rus tillarida (1991), Tojikistonda tojik tilida (1992) alohida kitob sifatida chop qilingan. Olimxon hukmronligi davrida Buxoroda Olimxon madrasasi qi:rilgan, Sitorai Mohi Xosa saroyini qurish yakunlangan.

3.