Quyidagi savollarga javoblar yozing. (agar manbalar ko’rsatilgan bo’lsa, ushbu manbalarni o’rganib chiqib, ularga tayangan holda asosiy mulohazalarni qisqacha yozing)

O'zbekistonda amalga mavjud soliqlarning va yig‘imlarning turlari (Soliq kodeksi 2-bob ma'lumotlari asosida)
O‘zbekistonda Soliq kodeksining 2-bobida ko‘rsatilgan soliq va yig‘imlarning har xil turlari mavjud. Mana bir nechta asosiy turlar:

1. Yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig'i: Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan olinadigan foydadan olinadigan soliq, amaldagi stavkasi 15%.

2. Qo'shilgan qiymat solig'i (QQS): ishlab chiqarish, taqsimlash va iste'mol qilishning har bir bosqichida tovar va xizmatlarga qo'shilgan qiymat solig'i, joriy stavkasi 20%.

3. Shaxsiy daromad solig'i: Jismoniy shaxslar tomonidan olinadigan daromad solig'i, progressiv stavkalari 8% dan 22% gacha.

4. Ijtimoiy soliq: Ish beruvchilar tomonidan o‘z xodimlari nomidan ijtimoiy ta’minot tizimini moliyalashtirish uchun to‘lanadigan soliq, joriy stavka har bir xodimning yalpi ish haqining 25 foizini tashkil qiladi.

5. Aktsiz solig'i: Tamaki, alkogol va neft mahsulotlari kabi ayrim turdagi tovarlarni sotish va iste'mol qilish uchun soliq.

6. Mol-mulk solig'i: Yuridik va jismoniy shaxslarga tegishli yer va binolar qiymatidan olinadigan soliq stavkalari 0,25% dan 1% gacha.

7. Yer solig'i: Yerdan foydalanganlik uchun soliq, stavkalari yerning joylashgan joyi, sifati va maqsadiga qarab.

8. Ekologiya solig'i: Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun soliq, ekologik toza amaliyotlarni rag'batlantirish va ifloslanishni kamaytirishga qaratilgan.

9. Davlat boji: kompaniyani ro‘yxatdan o‘tkazish, pasport olish va sudga da’vo arizasi berish kabi ayrim sud jarayonlari va xizmatlar uchun to‘lanadigan yig‘im.

Bular O‘zbekistonda soliq va yig‘imlarning asosiy turlaridandir.

Jismoniy shaxslarning moddiy naf tarzidagi daromadlari haqida yozing (Soliq kodeksi 53-bob ma'lumotlari asosida)

O‘zbekiston Soliq kodeksining 53-bobida moddiy ne’mat tushunchasi va uni soliqqa tortish tushunchasi berilgan. Moddiy manfaatlar deganda xodimga tovar, ishlar, xizmatlar yoki boshqa nomoddiy aktivlar ko‘rinishida to‘lanadigan maoshdan tashqari har qanday kompensatsiya tushuniladi.

Moddiy foyda soliqqa tortish maqsadlarida daromad sifatida tasniflanadi va shaxsiy daromad solig'i olinadi. Moddiy manfaat uchun soliq solinadigan baza nafaqaning bozor qiymati sifatida belgilanadi va ushbu imtiyozga soliq stavkasi jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i bilan bir xil stavka bo'yicha hisoblanadi.

Moddiy nafaqa beradigan ish beruvchi xodimning ish haqidan nafaqa bo'yicha to'lanadigan soliqni hisoblab chiqishi va ushlab qolishi shart. Har qanday moddiy manfaatdorlik uchun to'lanadigan soliq ish beruvchi tomonidan ushlab qolinishi kerak va yillik daromad solig'i hisob-kitoblarida boshqa soliq qo'llanilmasligi kerak.

Xodimning daromad solig'i bo'yicha deklaratsiyasida moddiy manfaat deklaratsiya qilingan hollarda, daromadga egalik qiluvchi soliq to'lovchi (u xodim yoki uchinchi shaxs bo'ladimi) soliqni to'lash majburiyatiga ega. Agar xodimga to'lanadigan moddiy manfaat yollash yoki mehnat shartnomasining bir qismi bo'lsa, u ish haqi hisoblanadi va soliqqa tortish, shu jumladan ijtimoiy soliqni hisobga olgan holda tegishli tarzda ko'rib chiqilishi kerak.

O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksida ko‘rsatilgan bob qoidalari qo‘llanilmaydigan holatlar ro‘yxati ham belgilangan. Masalan, u tadbirkorlik faoliyati bilan bog'liq daromad bo'lmagan xarajatlarga ish beruvchidan xodim tomonidan qilingan haqiqiy xarajatlarni qoplashga taalluqli emas.

Xulosa qilib aytish mumkinki, O‘zbekistonda ish beruvchi tomonidan xodimlarga beriladigan moddiy imtiyozlar jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘iga tortiladi. Ish beruvchi nafaqa qiymati bo'yicha soliqni ushlab turishi shart, xodim esa, agar u standart yollash paketidan tashqarida bo'lsa, moddiy manfaat solig'ini deklaratsiyalash va to'lash majburiyatini oladi.