Quyosh energiyasidan foydalanishning energetik tizimlari va qurilmalari

1.9-rasm. Quyosh atrofida Yerning aylanish sxemasi. Yer yuzasidagi o‘rta chiziq – Ekvator

1.9-1.10 rasmlarda mosravishda yil davomida Quyosh atrofida Yerning aylanish sxemasi va yilning har xil sutkalarida Yer yuzasining Quyosh nurlanishi bilan yoritilish sxemasi tasvirlangan.

1.10-rasm. Yilning har xil vaqtlarida

Yer yuzasining Quyosh nurlanishi bilan yoritilish sxemasi. 0⁰; ±23,45⁰; ±66,55⁰ kengliklar qayd etilgan. Quyosh og‘ish burchagi δ o‘zgarishi ko‘rinarli tarzda keltirilgan. QN oqimi strelkalar bilan ko‘rsatilgan.

Ma’lumki, Yer shari a=0,033 ga teng ekssentrisitetga ega bo‘lib Quyosh atrofida elliptik orbita bo‘ylab harakatlanadi. Bunda shartli ravishda Yer o‘qining qiyalik yunalishi fazoda qat’iy ravishda Quyosh atrofida harakatlanayotgan Yer tekisligining normaliga 23⁰27 =23,45⁰ burchak ostida joylashadi. Bu holatda Quyoshga to‘g‘ri yunalgan chiziq va Yer ekvatori tekisligi (Ekvatorial tekislik) orasidagi burchak Quyoshning og‘ishi deb ataladi. U son jihatdan Quyosh atrofida Yerning aylanish tekisligiga o‘tkazilgan normal va Yerning aylanish o‘qi yo‘nalishi orasidagi burchakka teng (1.10-rasm). Shimoliy yarimsharda burchak yil davomida 21 dekabr uchun -23⁰27 dan, 21 iyun uchun +23⁰27 gacha, quyoshli teng kunliklar 21 mart va 23 sentyabr uchun nolga teng bo‘lib o‘zgaradi. ning maksimal qiymati orqali belgilanib 23⁰45 ga teng.
Quyoshning og‘ishi berilgan kun uchun Kuper formulasidan aniqlanadi:

_(1.25)
bu yerda n - 1 yanvardan boshlab hisoblanadigan yil kuning tartib nomeri. n - sifatida odatda yil oylari I-ΧII uchun oy kunning o‘rtacha hisob nomeri olinadi. 284 – 21 martdan 31 dekabrgacha bo‘lgan sutkalar soni; 360⁰ – bir yil ichida Quyosh atrofida Yerning to‘liq aylanib chiqish qiymati.
Quyida n va δ uchun I-ΧII oy davomida qiymatlari keltirilgan.

1.3-jadval

n	17	47	75	105	135	198	228	258	288	318	344