Quyosh-quvvat manbai

Kurs ishining maqsadi: Ona tili va o’qish savodxonligi darslarida «Quyosh-quvvat manbai» mavzusini oʻrganishga doir taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari:
1. « Quyosh-quvvat manbai »mavzusini oʻrganishga doir adabiyotlarni tahlil qilish;
2. Ona tili va o’qish savodxonligi darslarida «Quyosh-quvvat manbai » mavzusini oʻrganishning ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyatini yoritish;
3.«Quyosh-quvvat manbai » mavzusini oʻrganishda nutqiy kompetentsiyalarni shakllantirish;
4. «Quyosh-quvvat manbai »mavzusini oʻrganish uslubiyatiga doir taklif va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining ob'ekti sifatida «Quyosh-quvvat manbai» mavzusini oʻrganish jarayoni olingan.
Kurs ishining predmetini ona tili va o’qish savodxonligi darslarida «Quyosh-quvvat manbai» mavzusini oʻrganish mazmuni, shakli, metodi va vositalari tashkil etadi. Kurs ishining usullari: mavzuga oid ilmiy-metodik manbalarini o‘rganish va tahlil qilish, pedagogik kuzatish, o‘quv jarayonini tahlili, suhbat, pedagogik tajriba.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. kirish, ikkita bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati hamda ilovalardan iborat.


I-BOB BOSHLANGʻICH SINF ONA TILI VA OʻQISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA " QUYOSH-QUVVAT MANBAI "MAVZUSINI OʻRGANISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1 Ona tili va oʻqish savodxonligi darslarida "Quyosh-quvvat manbai "mavzusini oʻrganishning mazmun mohiyati
Quyosh radiatsiyasi - Quyoshning elektromagnit va korpuskulyar (zarra) nurlanishi. Quyosh radiatsiyasi Yerdagi deyarli barcha jarayonlarning energiya manbai hisoblanadi. Korpuskulyar Quyosh radiatsiyasi asosan protonlardan iborat boʻlib, Yer yaqinidagi tezligi 300–1500 km/sek, oʻrtacha konsentratsiyasi 5—80 ion/sm2. Quyosh faolligi maksimum, boʻlganda va katta chaqnashlardan keyin Yer yaqinidagi protonlar konsentratsiyasi 103 ion/sm2gacha yetadi. Quyosh chaqnashlari paytida katta energiyali (7-103eV) zarrachalar (asosan, protonlar) paydo boʻladi. Yerga tushayotgan umumiy kosmik nurlar chaqnashini Quyosh radiatsiyasi koʻrini-shida ifodalaydi. Quyosh elektromagnit nurlanishining asosiy qismi spektrning koʻzga koʻrinadigan nurlari qismiga toʻgʻri keladi. Quyosh toʻla nur energiyasining Yer atmosferasidan tashqarida (Quyoshdan 1 astronomik birlik uzoqlikda)gi Quyosh nurlariga tik boʻlgan 1 sm2yuzada 1 min.da tushadigan miqdoriga quyosh doimiysi deyiladi. Quyosh doimiysi Quyoshning u.mumiy energiyasini hisoblash, tadqiq etish, uning Yerga taʼsirini oʻrganish maqsadida maxsus aktinometrik styalarda oʻlchab boriladi. Quyosh doimiysining hozirgi paytdagi qiymati 1,95 kal/(sm2min) yoki 136-106 erg/(sm2sek.). Quyosh faolligi maksimumga yetganda Quyosh nurlanishi bir oz ortadi, lekin bu miqdor umumiy nurlanishning 1% dan ortmaydi. Quyoshning radionurlanishlari Yer atmosferasidan toʻliq oʻtmaydi, chunki atmosfera radiodiapazonning bir necha mm dan bir necha m gacha qismi uchungina shaffofdir. Radionurlanishlar Quyoshning faolligi bilan bogʻliq. Quyosh radionurlanishlari juda ham kuchsiz boʻlib, F=10~22Vt/(m2sekTs) birlikda oʻlchanadi. Quyoshning qisqa toʻlqinli nurlanishlari Yer atmosferasida toʻla yutilib qoladi. Bu nurlanishlarga oid maʼlumotlar asosan, geofizik raketalar, Yer sunʼiy yoʻldoshlari va kosmik zondlar yordamida olinadi. Quyoshning rentgen nurlanishlari (toʻlqin uz. \A dan 100 A gacha) tutash va ayrim chiziqlarning nurlanishidir. Bu nurlanishlarning intensivligi quyosh faolligiga mos ravishda quchli oʻzgaradi (Yer orbitasida 0,13—1erg/sm2-sek) va faollik maksimumga yetganda rentgen nurlanishlari spektrning qisqa toʻlqinlarida kuchayadi. Quyoshning rentgen va ultrabi-nafsha nurlari juda oz (15 erg/sm2sek) energiya olib kelsa-da, bu nurlanishlar Yer atmosferasining yuqori qatlamlariga kuchli taʼsir qiladi. Quyoshda gamma nurlanishlari ham topilgan, lekin u yetarlicha oʻrganilmagan.
Quyoshdan kelayotgan nurlar òz navbatida 3 turga bolinadi
Tòģri radiatsiya, tarqoq radiatsiya, va yalpi radiatsiya
Quyoshdan kelayotgan nurlar yer yuziga toģridan toģri yetib kelmaydi undagi ultra binafsha nurlari ozon qatlamida ushlab qolishini yana atmosfera qatlamlarida ushlab qolinishi va koplab misollar keltirsa boladi.
Quyosh radiatsiyasi yani nur sochib turish davomiyligini respublikamizning har bir viloyatlarida mavzud bolgan meteorologik stansiyalarda qayd qilib boruvchi GELEOGRAF
òzi yozib boruvchi asbobidan voydalaniladi bundan tashqari
Toģri radiatsiya akktinometr
Qaytgan radiatsiya ALBIDOMETR
Yalpi radiatsiya PIRONOMETR
Asboblari yordamida òlchab qayd etib boriladi
Quyosh, radiatsiya, spektr, tarkibi, Quyosh doimiysi, turlari, to'g'ri, sochilgan, yalpi, sirtlar, alьbedo, to'lqin, Yer sirti, atmosfera, nurlanishi, samarali, balans.
ASOSIY MATN:
1.1. Quyosh radiatsiyasi. Spektral tarkibi. Quyosh doimiysi.