R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

2.1-chizma. 
Ilm iy va innovatsion fa o liy a tn i d a v la t 
tom onidan qo ‘llab-qu vvatlash shakllari.
— qurilayotgan va qayta ta ’mirlanayotgan korxona, yangi tovar va xizm at- 
lar ishlab chiqarish uchun m o‘ljallangan bino va inshootlar (asosiy fondlar);
— bir m asala (dastur)ni yechishga y o ‘naltirilgan qurilayotgan va qayta 
ta ’m irlanayotgan obyektlar m ajmui.
Bu yerda investitsiya qilishning obyekti deyilganda am aldagi ishlab 
chiqarish va tashkilot doirasi ishlab chiqarish m aydonlarida mavjud b o ‘lgan 
yangi tovar (xizm at) ishlab chiqarish dasturi nazarda tutilgan.
Innovatsion loyihasida quyidagi investitsiya shakllari q o ‘llaniladi:
— pul m ablag'lari va ularning ekvivalentlari (m aqsadli q u y ilm alar, 
aylanm a m ablag'lar, qim m atbaho qog‘ozlar, m asalan, aksiyalar yoki ob- 
ligatsiyalar, kreditlar, qarzlar va garovlar);
— yer;
— bino, inshoot, m ashina va uskunalar, o ‘lchovchi va tekshiruvchi 
(sinovchi) vositalar, asbob-uskunalar, lividlikka ega b o ‘Igan yoki ishlab 
chiqarishda q o ‘llaniladigan har qanday mulk;
— qoida b o ‘yicha pul ekvivalenti deb baholangan m ulk huquqi.
Investitsiyaning asosiy m anbalari bo ‘lib quyidagilar hisoblanadi:
H
If
К
и
м
A
T
66

---

— shaxsiy m oliyaviy m ab!ag‘lar, bo shqa tu rdagi aktivlar (asosiy fond- 
lar yer uchastkalari, san oat m ulki va boshqalar) va jalb qilingan m ablag‘lar;
— davlat h u dudi va m ahalliy b u d jetlard an ajratm alari;
— chet el (xorijiy investitsiyalar, q o ‘sh m a korxon alarning ustav fon- 
dida m oliyaviy va bo sh q a turdagi ishtiroki shaklida n am o y o n bo'luvchi 
chet el (xorijiy investitsiyalar);
— h ar xil turdagi zayom lar, qarz m ablag‘Iari, shu ju m la d a n , davlatning 
qaytarib berish shartlari bilan bergan kreditlari va ch e t el investorlarining 
kreditlari.
Innovatsion im koniyatlar izlanishi bosqichi quyidagilam i ko‘rib chiqadi:
— eksport va im p o rtn i hisobga olgan h o ld a to v ar va xizm atga bo'lg an
talabni oldin dan o ‘rganishni;
— m ahsulot (xizm at)ning bazis, jo riy kelajak davr narx darajasini b a- 
holashni;
— Ioyihani am alga oshirish va ishtirokchilar tarkibini tashk iliy-hu qu - 
qiy shaklidagi takliflarni tayyorlashni;
— kengaytirilgan n orm ativ b o ‘yicha investitsiya kutilayotgan hajm i va 
ularning tijorat sam aradorligini baholashni;
— yakuniy ruxsat beruvchi hujjatlar tayyorlashni;
— T IA b o 'lim lari b o ‘yicha o ldindan b ah olashni va xususan loyiha sa­
m aradorligini baholashni tayyorlash;
— innovatsion im koniyatlarni asoslashning natijalarini tasdiqlashni.
Innovatsion im koniyatlarini o ‘rganishdan m aqsad potensial investor
uchun investitsiya taklifini tayyorlash, agar investorda bunga talab b o ‘lmasa 
va h am m a ishlar o ‘zlarining shaxsiy m ablag‘lari hisobiga olib borilayot- 
gan b o ‘lsa, u nda T IA Ioyihani tayyorlash ishlarini m oliyalashtirish haqida 
qaro r (yechim ) qabul qilinadi.
TIA loyihasi bosqichi t o ‘liq hajm da quyidagilam i k o ‘rib chiqadi:
— m ahsulotni chiqarish (xizm at ko'rsatish) dasturni tayyorlashni;
— yakuniy ruxsat beruvchi hujjatlarni tayyorlashni;
— texnik qarorlam i qayta ishlab chiqish, shu jum ladan, bosh (asosiy) rejani;
— m e ’m oriy rejalashtirish va qurilish qarorlarini;
— m uhandislik t a ’m inotini;
— atro f-m u h itn i q o ‘riqlash va fuqaro m udofaasi b o ‘yicha tadbirlarni;
— qurilishni tashkil etishni tasvirlash (ta ’riflash);
— zaruriy istiqom at, fuqaroviy qurilish haqida m a ’lum otlar;
— korxonaning boshqaruv tizim i, ishchi va xodim lar m eh n atin i tashkil 
qilishni tasvirlash (ta ’riflash);
— k irim -chiqim m oliyaviy hujjatlarini tuzish: ishlab chiqarish xarajat- 
larini baholashni, kapital xarajatlar hisob-kitobini, Ioyihani m oliyalashti- 
rishning loyihalashtirayotgan va tavsiya etilayotgan m anbalari (hisob-ki-
67

---

tobini), chet el valyutasini kutilayotgan ehtiyoj, investitsiyalar sharo itida 
aniq investorni tanlashni, kelishuvni rasm ilashtirishni;
— loyihani am alga oshirish bilan bo g‘liq xavf-xatarni baholashni;
— loyihani am alga oshirish m uddatini rejalashtirishni;
— loyihani tijorat sam aradorligini baholashni (budjet investitsiyasini 
qoMlash);
— loyihani am alga oshirishni bekor qilish shartlarini tuzishni (shakl- 
lantirish, tashkil qilish).