R. X. Maksudov

6.8-§ Ponasimon va yarim ponasim on tasmali uzatmalar
M ashinasozlikda asosan ponasim on va yarim ponasim on tasm a­
lar ishlatiladi.
Ponasim on tasm alar k o ‘ndalang kesimi trapetsiya k o ‘rinishida 
b o i i b shu shaklli shkiv ariqchalariga o ‘rnashgan b o i a d i . Shkiv 
ariqchalarining chuqurligi tasma k o 'n d a la n g kesim ining balandligidan 
kattaroq b o i i s h i kerak, chunki tasma shkiv ariqchalariga joylashganda 
uning pastki sirti bilan ariqchanning asosi o'rtasid a ochiq joy д b o i i s h i
lozim 
(6.12-rasm).
T asm aning yon yoqlari shkiv ariqchasining yon 
yoqlariga butun yuzasi bilan yopishgan b o i a d i . B unda tasm aning sirtki 
tomoni shkivning tashqi diametridan chiqib turmasligi kerak, agar bu 
shart bajarilmasa, shkiv ariqchalarining qirralari tasmani tezda ishga 
yaroqsiz holga keltiradi.
T asm aning bu turlari yassi tasm alarga nisbatan, tasmalarning 
k o lndalang kesimini ponasim on shaklda b o ig a n lig i uchun katta quvvat 
uzata oladi, yetaklovchi shkivda qam rov burchagi nisbatan kichik 
b o i i s h i mumkin. bu tasm aning avzalliklari.
6.12-rasm.
135
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K am chiliklari: 
tasm aning 
balandligi 
katta 
b o ‘lganligi 
uchun 
egilishdagi kuchlanish qiymati katta, shkivlarning tannarxi nisbatan 
katta, uzatm ada ishlatiladigan tasm alarning ishlash ja ray o n id a defor- 
m atsiyalanishi uzunligi bir xil b o ‘lmaganligi uchun ishlashi notekis.
Ponasim on tasm a kord (1), elastiklik xususiyatini oshiradigan 
rezina (2) 
ham da tasm aning yoyilishdan saqlaydigan, mustahkamligini 
oshiradigan q o b ig ‘ (3) dan iborat (
6.13-rasm).
Ponasim on tasm alar k ordgazlam a 
(6.13a-rasm)
va kordli