R. X. Maksudov

l.l - § . Umumiy m a’lum otlar
M ashina detallari fani barcha turdagi m ashinalar uchun umumiy 
b o ig a n detal (b o lt, gayka, tishli g‘ildirak va boshqalar) va uzellarni 
hisoblash va loyihalash asoslarini o‘rgatuvchi fandir.
Detal - m ashinaning bir xil materiallardan tayyorlangan va alohida 
b o la k la rg a ajralmaydigan qismi. Masalan, bo‘lt, gayka, shkiv, tishli 
g ild ira k va boshqalar.
Uzel — bir necha detallam ing yig'indisidan iborat b o iib , mashinada 
biror bir ishni bajarishga m oijallangan.
M ashinasozlikda bir turdagi mashinalar uchun umumiy b o ig a n detal 
va uzellardan tashqari faqat bir yoki bir necha m ashinalarda ishlaydigan 
detal va uzellar ham uchraydi, masalan, paxta tozalash m ashinasining 
arrasi, to ‘qimachilik m ashinalarda ishlatiladigan urchuq, tikuv mashina- 
larida ishlatiladigan ignalar va boshqalar. Bu detallarni loyihalash va 
hisoblash mahsus kurslarda o ‘rganiladi.
Barcha turdagi m ashinalarda ishlatiladigan detal va uzellarni quyi­
dagi guruhlarga b o lis h mumkin:
1. Birikmalar. Ajralmas (payvand, kalta mixli va boshqalar), ajra- 
luvchan (b o ltli, shponkali va boshqalar) birikmalar guruhiga b o lin ad i.
2. Uzatmalar. Harakatni bir valdan ikkinchi valga o'zaro ishlashish 
(tishli, zanjirli va boshqalar) yoki ishqalanish (tasmali, friktsion va 
boshqalar) yordam ida uzata oladigan guruhlarga b o lin ad i.
3 .
Uzellarda ishlatiladigan 
( v a l l a r ,
podshipniklar, m uftalar) detallar 
guruhi.
Fanni oi'ganishdan maqsad shu barcha turdagi m ashinalarda 
ishlatiladigan detal va uzellarni m ustahkamlikka hisoblash va loyihalash 
asoslarini oi'ganish. Bunda material tanlash, termik qayta ishlash, 
detallning aniqlik darajasi, tayyorlash texnologiyasi masalalari ko‘rila- 
di.
6

---