Радиоактивлик ходисаси, радиоактив емирилиш конуни,радиоактив силжиш коидалари

Муаммоли тажрибалар. 1984 йили Оксфорд университети ходимлари радий ядроларининг альфа зарраларга нисбатан йирик ^14С ядросини нурланишини қайд қилишди

1985 йили Дубна ва америка физиклари Ne – емирилишни кашф этдилар.

Радиоактив емирилиш сақланиш қонунларининг бажарилиш- лиги билан рўй беради.
Радиоактив емирилиш статистик хусусиятга эга бўлган жараёндир. Емирилаётган ядролардан қайси бирини қачон емирилишини айтаолмаймиз. Лекин вақт бирлиги ичида нечтаси емирилишлигини аниқлаш мумкин, Шунинг учун радиоактивликни емирилиш эхтимолиятига кўра ўрганиш мумкин.
Радиоактив ядролар қаримайди, ёшга эга эмас, емирилиш интенсивлиги вақт бирлигида емирилган ядролар сонига боглиқ.
Вақт бирлигида емирилаётган (dN) радиоактив ядроларнинг сони шу радиоактив ядроларнинг умумий сони N га пропорционал. Масалан, dt вақт оралигида dN га камаяётган бўлса,

-dN=l

бўлади. Бу ерда l-радиоактив емирилиш доимийси, ўлчами [c^-1], Вақт бирлигида емирилишлар сони, нисбий камайиш тезлигини ифодалайди. – манфий ишора Вақт ўтиши билан радиоактив ядролар сонинг камайишини кўрсатади.

1. 
   тенгламани ечиш учун қуйидагича ёзамиз:
   

интегралласақ
;
t=t₀ бўлганда N=N₀; lnN=lnC=lnN₀ N=N₀=C
N=N₀e^-lt

2. 
   формула радиоактив емирилиш қонуни дейилади.
   

Бу қонунга кўра радиоактив ядро вақт ўтиши билан экспоненциал равишда камайиб боради. Формула исталган вақт моментида емирилиш эхтимолиятини аниқлаш мумкин. Лекин (2) формула радиоактив ядроларнинг емирилиш интенсивликларини бевосита таққослаб бўл-майди, аниқ физик маънога эга эмас. Шу мақсадда ярим емирилиш тушунчаси киритилди. Ярим емирилиш даври шундай вақтки, бу давр ичида дастлабки радиоактив ядро икки марта камаяди.
У холда (2) ифодани ёзаоламиз:

3. 
   ифода ярим емирилиш даври билан емирилиш доимийси орасидаги богланишни ифодалайди.
   

Радиоактивлик яна ўртача яшаш вақти деб аталувчи t катталик билан хам характерланади. Бирор t вақт моментида емирилмай қолган ядроларнинг яшаш вақти t дан катта бўлади. Шу вақт моментига қадар емирилган ядролар эса t дан кичиқ ёки унга тенг яшаш вақтига эга. Бундай ядролар сони

dN(t)=lN(t)dt=lN₀e^-ltdt

Ўртача яшаш вақти





t=1/l
t-нинг қийматини (2) ифодага қўйсақ

N=N₀e^-lt=N₀e^-1=N₀/e

Демак, ўртача яшаш вақти радиоактив ядроларнинг е-марта камайиш вақти экан.

Шундай қилиб, радиоактивликни емирилиш доимийси, ярим емирилиш даври ва ўртача яшаш вақти билан характерланиши мумкин экан. Бу катталиклар ўзаро қуйидагича муносабатда: