Радиотехник тизимлар назарияси асослари

t = 14,4 soat
3.11-rasm.
Bu holatlar spinlari ayirmasi 
= 4 ga juftliklari o ‘zgargan eng 
k ich ik
M4 o ‘tish bo‘ladi. Bu gamma o ‘tishlar spin vaju ftlik o ‘zgarishiga 
k o ‘ra, taqiqlangan, shuning uchun bu holat o ‘rtacha yashash vaqti katta 
t
= 14,4 soat.
3.10-§. Ichki konversiya hodisasi
Yadro o ‘z energiyasini berishining gamma-nurlashdan tashqari yana bir 
yo‘li konversion elektronlar chiqarishidir. Bunda uyg‘ongan yadro o ‘z 
energiyasini qobiq elektronlariga beradi, natijada elektron chiqib ketadi, bu 
elektronga konversion elektron deyiladi. Ichki konversiyajarayoni gamma- 
nurlanish bilan raqobatlashadi.
Konversion elektronlar energiyasi P -spektr energiyasidan farqli ravishda
106
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

monoxromatik bo‘ ladi. Yadro uyg‘onish energiyasi - konversion elektronga 
k in e tik e n e rg iy a b e ris h g a (Tj) v a e le k tro n n i atom q o b ig ‘id an
ionizatsiyalashga (I) sarflaydi:
E liy= T , + I .
Konversiya virtual fotonlar bilan amalga o rta d i. Konversiya hodisasini 
kuzatish uchun to ‘la ionlashgan atom bo ‘lishi kerak, bu xil tajribalar 
o ‘tkazilgan emas.
Konversiya elektronlar spektri atom qobiq energiyalari farqiga ko‘ra, 
to ‘g ‘ri keluvchi bir necha monoxromatik spektrlardan iborat bo‘ladi (3.12- 
rasm).
3.12-rasm.
Konversiya elektronlari yadrodan y -chiqsayoki chiqmasa ham kuzatila 
beradi. Ichki konversiyajarayoni, albatta, xarakteristik rentgen nurlanishi 
yoki Oje elektronlarining chiqishi bilan kuzatiladi. Rentgen chiqishi ichki 
konversiyaga k o ‘ra, atom qobig‘idan elektron chiqib ketsa chiqqan 
elektronning o ‘rniga keyingi qobiqda joylashgan elektron o ‘tadi, natijada 
xarakteristik rentgen nurlanishi hosil bo‘ladi.
Ichki konversiya tufayli uyg‘ongan holatga o ‘tib qolgan atom ning 
uyg‘onish energiyasi atom qobig‘idagi tashqi elektronlarning birortasiga
107
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

berilishi, bu bilan elektron chiqib ketishi mumkin, bu elektronga O je 
elektron deb ataladi.
Ichki konversiya intensivligi ichki konversiya koeffitsienti 
a bilan 
xarakterlanadi. Ichki konversiya koeffitsienti konversion elektronlar 
sonining 
(N ) y -kvantlar soniga N, nisbatiga aytiladi.
a  =
N .
____t*_
Alohida qobiqlardan chiquvchi konversion elektronlar sonining 
Nk, N  
7 -kvantlar soniga nisbati parsial (qism) ichki konversiya koeffitsientlari 
deb ataladi:
N r
N .
N . .
V
a L = — ,
N r
a —
"
N /
T o ‘la ich k i k o n v e rs iy a k o e ffits ie n ti p a rs ia l ic h k i k o n v e rs iy a
koeffitsientlari yig‘indisidan iborat:
a T
= 
a K + a L + a M +...
Ichki konversiya koeffitsienti 10 4< 
a < 102 chegarasida o ‘zgaradi.
Ichki konversiya koeffitsienti:
1 .0 ‘tish energiyas1 ortishi bilan kamayadi, chunki gamm a chiqish 
ehtimolligi ortadi.
2. 
Yadro zaryadi Z ortsa ichki konversiya koeffitsienti o rta d i, chunki 
Z o ‘sishi bilan yadro o ‘lchami ortadi (kattalashadi), X-qobiq yadroga 
yaqinlashadi (kichiklashadi), natijada A^-elektronlarning va yadro toTqin 
funksiyalarining qoplanishi ortadi .
3. 
Qobiq tartibi ortishi bilan ichki konversiya koeffitsienti kamayadi, 
chunki yadro yaqinida elektronni topish ehtimolligi kamayadi.
4. 
Multipol o ‘tishlar tartibi ortishi bilan koeffitsient ortadi , chunki 
gamma-nurlanishlar ehtimolligi kamayadi.
Agar o ‘tish encrgiyalari kichik, o ‘tishlar multipolligi 
L katta boTsa, 
gamm a-o‘tishlam i payqash ju da qiyin bo‘lib,qoladii , bunday hollarda 
kerakli maTumot qobiq ichki konversiya koeffitsientlarini solishtirish yoTi
108
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b ila n o lin a d i: 
L ~ N ' ’ ^ u n ^ a ^
—N ^ + N ^ + N ^  
yoki
a L