Рахманов Лалми ?ат бу? экиш муд doc

2.2.5. Bug’doyni ekish muddati, meyori va chuqurligi  

Ekish  muddati.  O’zbekistonning  lalmikor  yerlarida  bug’doy  ekish 

muddatlarini  to’g’ri  tanlash  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Kuzgi  bug’doy 

lalmikorlikda sentyabrning ikkinchi yarmida, oktyabr, noyabr va hatto dekabrda 

ekiladi.  Urug’larni  erta  kuzda  qurib  qolgan  tuproqqa  ekish  yaxshi  natija 

bermaydi.  Shuning  uchun  kuzgi  bug’doy  mintaqa  ob-havo  sharoitiga  qarab 

yog’ingarchiliklar  yaqinlashib  qolganda,  yoki  yog’ingarchiliklardan  keyin 

ekiladi.  Kuzgi  bug’doyning  optimal  ekish  muddati  lalmikor  mintaqalarning 

geografik  joylashishiga,  kuzgi  ob-havo  sharoitiga,  bog’liq.  Tekislik  lalmikor 

mintaqada  bug’doy  urug’larini  ekishning  maqbul  muddati    oktyabr  oyining 

so’nggi o’n kunligi hisoblanadi. Qir-adirlik mintaqasida kuzgi bug’doyni ekishni 

oktyabr  oyida  o’tkazish  kerak.  Tog’  oldi  mintaqasida  kuzgi  bug’doy  ekish 

muddati  oktyabr  oyining  birinchi  va  ikkinchi    o’n  kunligi  hisoblanadi.  Nam 

bilan ta’minlangan tog’li mintaqada kuzgi bug’doyni ekish uchun qulay muddat 

sentyabrning oxiri va oktyabrning boshlari hisoblanadi 

 O’zbekistonning janubiy qismida bug’doy oktyabr, noyabr, dekabr oylari 

SZ-3,6,  SP-16,  DEM-3,6  seyalkalarida    ekiladi,  maysalar  qish  davrida  hosil 

bo’ladi.  Kuz  quruq  kelgan  yillari  bug’doyni  kechroq  ekishga  to’g’i  keladi. 

Bunday hollarda 10-15 % maydonda qishda va ko’klamda ekish kerak (janubiy 

regionlar bundan mustasno). Aksincha yil seryog’in va iliq kelganda bug’doyni 

erta ekish maqsadga muvofiq. 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

31 

 

 

Lalmikorlikda  bug’doy  optimal  muddatlarda  ekilganda  maysalar  kuzda 

yoki qishda undirib olinadi. 

  

Lalmikorlikda  kuzgi  bug’doy  ekish  uchun  optimal 

muddat 

Kattaqo’rg’onda-dekabr, 

Qarshida-noyabr, 

Qamashi 

va 

Chiroqchida-

oktyabrning ikkinchi yarmi, G’allaorolda-oktyabr, Baxmalda- sentyabr, oktyabr 

oylari  hisoblanadi.  Optimal  muddatlardan  erta  yoki  kech  ekilganda  kuzgi 

bug’doy hosili kamayadi.  

  Ekish  me’yori.  O’zbekistoninng  lalmikor  yerlarida  kuzgi  bug’doyning 

ekish  me’yorini  aniqlash  bo’yicha  olimlar  ko’p  yillar  davomida  tadqiqotlar 

o’tkazishgan. Lalmikor bug’doyzorlarning nam bilan ta’minlanishi, shu joyning 

dengiz sathidan qancha baland bo’lib borishi bilan oshib boradi. O’simliklar tup 

qalinligi  yuqori  bo’lgan  bug’doyzorda  ko’pincha  donning  me’yorida  pishishi 

uchun namlik yetishmaydi va ular qirg’oqchilikdan zararlanadi, donlar yengil va 

mayda  bo’lib  qoladi.  Qirg’oqchilikning  zararli  tasirini  kamaytirishda  ekish 

me’yorlarini  mavjud  ob-havoga  qarab  o’zgartirish  muhim  ahamiyatga  ega

. 

Yog’in-sochin bilan taminlamagan tekislik mintaqasida kuzgi bug’doyni maqbul 

ekish meyori gektariga 2,0 million dona unuvchan urug’ hisoblanadi. Qir-adirlik 

mintaqasida  ekish  meyori  gektariga    2,5  million  dona  unuvchan  urug’  tashkil 

etadi. Tog’ oldi mintaqasida bug’doy ekishning  maqbul ekish meyori gektariga 

3,0

 

million dona urug’ hisoblanadi.