Raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Tarmoq xavfsizligining xususiyatlari:
Tarmoqda ishlayotgan vaqtingizda kompyuteringizdan boshqa foydalanuvchiga mantiqiy kirishkasbiy, lavozimli holat bo‘ladi. Bunday holatda axborot xavfsizligini ta’minlash uchun har bir foydalanuvchini nazoratga olish zarur, ya’ni ularni tarmoqda aniq belgilangan funksiyalari mavjud bo‘lishi va resurslarga murojaat qilish darajalari belgilab berilgan bo‘lishi zarur.
 Tarmoq tabiati bo‘yicha yana bir turdagi xavf mavjud, ya’ni tarmoq bo‘ylab uzatilayotgan axborotni tutib olish va tahlil qilish, shuningdek ‘yolg‘on’ trafiklarni yaratishdir. Tarmoq xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan vositalarni kattagina qismi aynan shu turdagi buzilishlarni oldini olishga qaratilgan.
Operatsion tizimning xavfsizlikda tutgan o‘rni
Operatsion tizim kompyuter tizimining xavfsizligida muhim rol o‘ynaydi, chunki u tizimning barcha qismlariga kirish huquqiga ega. Operatsion tizim darajasidagi har qanday zaifliklar butun tizimni hujum uchun ochadi. Operatsion tizim qanchalik murakkab va kuchli bo‘lsa, uning hujumlarga nisbatan zaiflik ehtimoli shunchalik yuqori bo‘ladi. Natijada, tizim ma’murlari o‘zlarining operatsion tizimlarini hujumlardan va mumkin bo‘lgan nosozliklardan himoya qilishning barcha vositalarini ko‘rib chiqishlari kerak.
Tizimning yashovchanligi
Tizimning yashovchanligi va unga erishish strategiyalarining to‘rtta asosiy xususiyatlari mavjud:
 Hujumlarga qarshilik;
 Hujumlar va zararni aniqlash;
 Hujumdan keyin muhim va to‘liq xizmatlarni tiklash;
 Kelajakdagi hujumlarning samaradorligini pasaytirish uchun moslashish va evolyutsiya.

Asosiy xususiyati	Ta’rif	Strategiya misollari
Hujumlarga qarshilik	Hujumlarni qaytarish strategiyalari	Haqiqiylikni tekshirish Kirishni boshqarish Shifrlash Xabarlarni filtrlash Tizimni samaradorligini oshirish Funksional ximoyalanganlik
Hujumlar va zararni aniqlash	Hujumlarni aniqlash va zararni baholash strategiyalari	Buzilishlarni aniqlash Butunlikni tekshirish
Hujumdan keyin muhim va to‘liq xizmatlarni tiklash	Zararni cheklash, buzilgan ma’lumotlar yoki funksiyalarni tiklash, xizmat muddati davomida asosiy xizmatlarni saqlash yoki tiklash, to‘liq xizmatlarni tiklash strategiyalari.	Ortiqcha komponentlar Ma’lumotlarni qaytarish Tizimni zaxiralash va tiklash Favqulodda vaziyatlarni rejalashtirish
Kelajakdagi hujumlarning samaradorligini pasaytirish uchun moslashish va evolyutsiya	Tuzilishdan olingan bilimlarga asoslangan tizimning yashovchanligini oshirish strategiyalari	Buzilishni aniqlash shabloni