Ravshan rajabov qadimgi sharq harbiy san’ati yangi asr avlodi toshkent 2018 uo‘K: 94(100) (075)

QADIMGI MISR ARMIYASI
0 ‘shanda ja n ob oliylari o ‘z armiyasi bosh- 
chiligida u la m i yengdi. Va ja n ob oliylari ular­
ning yengayotganini k o ‘rib, yuzlarida to la  
qo'rquv bilan Megiddoga qochdilar. Ular o ‘z 
otlari va oltin, kumush aravalarini tashladi- 
lar va u la m i bu shaharga kiyimlarini arqon 
qilgan holda tortib oldilar.
Yangi podsholik f ir ’avni 
davridagi Tutmos III annallaridan
Q adim gi v a O 'rta po dsh olik lar davrida 
M isr arm iyasi
(milavv. XXIX-XVIII asrlar)
Dunyo tarixida ilk davlat va jamiyat mil. aw. IV ming 
yillik so'ngida qadimgi Afrikaning shimoliy sharqida, 
Nil daryosi vodiysida Misrda paydo boldi. Qadimgi 
Misr davlati tarixi mil. aw . IV ming yillikdan mil. aw . 
I asrgacha bolgan oraliqni o‘z ichiga oladi. Misr tarixi 
qadimgi, o‘rta, yangi va so'nggi podsholiklarga boli- 
nadi. Boshda mavjud bolgan 42 ta kichik davlatcha- 
larning hokimlari o'zlarini kam sonli harbiy bolinma- 
lariga ega bolgan. Urush xavfi bolgan vaqtda aholi- 
dan ko'ngillilar harbiy ishga jalb etilganlar.
Qadimgi Misrda dastlab harbiy armiyamng mun- 
tazam ko'rinishi ilk sulola davridan paydo bolgan. 
Qadimgi Misr tarixi bir necha podsholiklarga boli- 
nadi. Qadimgi podsholik davrida (2800-2275-yillar) 
fir’avnlar aholidan ko'ngillilardan to'plangan armiya 
tuzgan. Shu vaqtdan boshlab Misr fir’avnlari janub- 
da hozirgi Sudan, g'arbda hozirgi Liviya va shimo- 
liy-sharqiy chegaralarda Suriya, Falastinga olja, 
xomashyo va qullar uchun ko‘plab istilochilik urush- 
lari olib borganlar. Qadimgi podsholik davrida urush-
12

---

lar natijasida mis xomashyosiga boy bolgan Sinay 
yarim oroli Misrga tola qo‘shib olinadi. Qadimgi pod­
sholik davri fir’avnlari armiya negizi bolgan fir’avn 
tansoqchilariga ega bolganlar, ular urush vaqtida 
ofitser bolib, ko'ngillilarga boshchilik qilganlar.
Qadimgi podsholik davridagi jang qilayotgan Misr 
harbiy qismlari tasvirlari bizgacha yetib kelgan. 
Jangchilar to‘g‘riburchakli qalqon bilan himoyalanib, 
nayza, oybolta va gurzi bilan qurollanganlar. О‘r tad a 
harbiy boshliq va uning yonida do'mbirachi askarlar- 
ni ruhlantirib, jangga chorlamoqdalar.
Mamlakat chegaralarini qo'shni ko'chmanchi qa- 
bilalardan himoya qilish hamda asosiy savdo yolla- 
rini o‘z ta’siri ostida ushlab turish maqsadida harbiy 
kuch kerak edi. Misrda urush xafvi tugllganda aholi- 
dan ko'ngillilar, Misr qishloq jamoalaridan to'plangan 
ko'ngillilar asosan yosh yigitlardan iborat edi. Harbiy 
boshqaruv fir’avn (hukmdor) qolida to'plangan. Dav­
lat miqyosida harbiy soha «qurol uyi» nomli oliy harbiy 
muassasa tomonidan amalga oshirilgan. Bu tashkilot 
Misr armiyasida armiya qurol-yarogl, qal’alar qurilishi 
va armiya ta’minoti bilan shuglillangan. Bizgacha yetib 
kelgan ba’zi tasvirlar harbiy safning mavjud bolgani, 
turli harbiy unvonlar to‘g‘risida malumot beradi. Ilk 
mudofaa - harbiy inshootlami qurish boshlanib, dush­
man qal’alarini qamal qilishning ilk uquvi paydo boldi.
Bizgacha mil. aw. 2700-2100-yillar atrofidagi qa­
dimgi podsholik davri askarlarining yog'och haykalcha- 
lari yetib kelgan. Bu askarlaming yogbch haykalchala- 
ri orqali askaming qurol-aslahasi to‘g‘risida tushuncha 
hosil qilish mumkin. Qadimgi podsholik armiyasi tosh 
uchli cho'qmor, mis yoki tosh bolta, tosh parrak, uchli 
nayza, tosh yoki mis xanjar bilan qurollangan edi. Ilk 
sulola davrida esa (mil. aw. IV ming yillik oxiri III ming 
yillik boshlari) bumerang, uchi olkirlangan oddiy tayoq 
keng qollanilgan. Asosiy qurol kamon va jangovar bolta
13

---

edi. Himoya vositasi sifatida askarlar teri tortib yasal- 
gan yog'och qalqondan foydalanganlar. Armiya alohida 
qism (otryad)lardan tuzilgan. Manbalardagi malumot- 
larga ko'ra, askarlar malum darajada harbiy tayyorgar- 
lik koVganlar. Armiyada maxsus harbiy mashq boshlig'i 
bolgan. Qadimgi podsholik davridayoq askarlar qator 
bolib saflanganlar. Barcha askarlar safda bir xil qurol- 
ga ega bolgan.
Mil. aw . Ill ming yillikda harbiy san’at tushunchasi 
hali shakllanmagan edi. Armiya qo'mondonlari taktika 
to‘g‘risida ilk tushunchalarga ega bolganlar. Bolg4isi 
jang rejasi tuzilmagan. Lashkarboshi dushman tur- 
gan joyga o‘z qismlarini boshlab borgan. Armiyalar 
to‘qnashib, jang boshlangan. Raqiblar bir-birlariga o‘q 
yog'dirganlar va q o l jangiga kirishganlar. Bu janglar 
hech qanday reja asosida olib borilmagan. Jangchi so- 
vuq qurolni ishlatish texnikasi to‘g‘risida tushuncha- 
ga ega bolmagan. Qilich va kaltaklar bilan raqibining 
duch kelgan joyiga zarba berilgan.
Qadimgi podsholik davridan boshlab misrliklar mu- 
dofaa inshootlarini qura boshladilar. Bu davrda qal’alar 
turli shakl (aylana, oval, to‘rtburchak)larda qurilgan edi. 
Qal’a devorlari ba’zida kesik konus shaklidagi yuqorida 
maydon va brustver bilan aylana minoraga ega bolgan. 
Abidos yonidagi qal’a to'gli burchakli qilib qurilgan; 
uning tomonlari uzunligi 125 va 68 m, devorlari baland- 
ligi 7-11 m, yuqori qismining qalinligi 2 m edi. Qal’aga 
bir asosiy va ikki qo'shimcha kirish joyi bolgan.
Keyinchalik mamlakat janubiy chegaralari hudu- 
di Semne va Kumneda qurilgan mudofaa inshootlari 
devorlar, minoralar va oldinga chiqib turgan qism­
lar bilan murakkab mudofaa inshootlarini tashkil 
qilgan. Qal’alarni shturm qilishda misrliklar yog'och 
diskli glldirakchalari bolgan narvonlardan foyda- 
lanar edilar, bu glldirakchalar qal’a devori bo “ylab 
narvonni olib yurish va devorga qo'yishni yengillash-
14

---

tirgan. Qal’a devorlari maxsus ishlangan uchi o‘tkir 
katta qurilma bilan teshilar edi.