Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
159
– chang cho‘plarini ushlaganda barmoqlari, qo‘l bo‘g‘inlari va tirsaklarining erkin 
holatini ta’minlash;
– chang simlariga uriladigan zarblarning to‘laqonli bo‘lishi uchun yelka, tirsak va 
qo‘l bo‘g‘ini harakatlarini uyg‘unlashtirish;
– ryez uslubi va texnik mahorat talab etiladigan asarlarda barmoqlar yoki qo‘lning 
biron qismi ham qotib qolmasligini ta’minlash;
– o‘zlashtirilayotgan asarning katta yoki kichik, oddiy yoki murakkab bo‘lishidan 
qat’i nazar, uning musiqiy jumlalarini ravon va shakllangan tovushlar bilan ohang 
yo‘nalishiga qarata bilish, shuningdek, ohang tuzilmalarini o‘z uslubi hamda usuli 
bilan ijro etish;
– asardagi musiqaning mazmuni va shaklini tinglovchi qalbiga yetkaza olish, undagi 
musiqiy obrazlarning ijrochilik san’ati bobidagi ohangdoshlik va kuy yo‘nalishlarini 
nafis his-tuyg‘ular orqali ifoda etish bilan soz madaniyati qoidalariga rioya qilish 
lozim.
Xulosa qilib aytganda, bunyodkor xalqimizning did va madaniyati, san’atga bo‘lgan 
talabi va ehtiyoji kun sayin yuksalib bormoqda. Shunday ekan, har bir sozanda musiqa 
asarini o‘rganar ekan, uni xalq e’tiboriga havola etish uchun o‘zlashtirayotgan asarini 
chuqur tu¬shunib yetmog‘i va bu yo‘lda tinmay ijodiy izlanmog‘i lozim.
Zero, sozanda san’ati ham xalqchil, ham zamonaviy, ham yuksak professional darajada 
bo‘lgandagina tinglovchilar tomonidan munosib olqishlanadi va bunyodkor xalqimiz 
ko‘nglini ola biladi. 
Adabiyotlar:
1. V.Belyaev. “Muzikalanie instrumenti Uzbekistana” Moskva -1933 y.
2. Oʻ.Toshmatov, S.Turatov “Koʻhna cholgʻular” Toshkent 2012 y.
3. G.Ergasheva “Chang cholgʻusining genezisi va rivojlanish jarayonlari” sanaatshunoslik fani boʻyicha 
falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. Toshkent 2018 y.
4. Abdurauf Fitrat “O‘zbek klassik musiqasi va uning tarixi”. Toshkent: O‘quv qo‘llanma, 1993 y.
РЕЗЮМЕ
Chang cholg‘usining ba’zan mungli va mayus, ba’zan esa quvnoq va sho‘xchan taronalari kishilarga yaxshi 
kayfiyat va yengil ruhiy holat bag‘ishlaydi. Bular haqida biz uzoq o‘tmishda yashab, o‘lmas asarlarni yozib 
qoldirgan olimlar va shoirlarimiz merosiga nazar tashlab, fikrimizga yetarlicha dalil topamiz.
РЕЗЮМЕ
Песни духового инструмента, иногда грустные и печальные, а иногда веселые и веселые, дарят людям 
хорошее настроение и легкое душевное состояние. Глядя на наследие наших ученых и поэтов, живших в 
далеком прошлом и записавших бессмертные произведения, мы находим достаточно подтверждений сво-
ему мнению.
SUMMARY 
The songs of the wind instrument, sometimes sad and sad, and sometimes happy and cheerful, give people a 
good mood and a light state of mind. Looking at the heritage of our scientists and poets who lived in the distant past 
and wrote down immortal works, we find enough evidence for our opinion.