Redaktorlar: Y. X. Yusifov, E. E. Yaqublu, F.Ə.Əliyev, G. A. Ağamoğlanova
Download 17.41 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- YÜKLƏRĐN TƏSNĐFATI
- YÜKLƏRĐN VƏ SƏRNĐŞĐNLƏRĐN DA- ŞINMASI
- YÜKSƏK EYNĐLƏŞDĐRMƏ TƏNLĐYĐ
- YÜKSƏK RĐSKLƏ MÜŞAYĐƏT EDĐLƏN, SONUNCU CĐNSĐ ƏLAQƏDƏ QORU- YUCU VASĐTƏLƏRDƏN ĐSTĐFADƏ ET- MĐŞLƏRĐN PAYI
- YÜKÜN BOŞALDILIB YÜKLƏNMƏSĐ (ĐŞLƏNMƏSĐ)
- YÜKÜN ÇATDIRILMASININ DAVAM- LILIĞI
- ZAMAN LAQI .
- ZƏMANƏT – (I)
- ZƏVVAR TURLARI
- Đstifadə olunan ədəbiyyatların siyahısı
- M Ü N D Ə R Đ C A T
|
YÜKLƏRĐN GÖNDƏRĐLMƏSĐ – dəmir yolu şəbəkəsinin müəyyən məntəqələri arasında, bir yük göndərən və bir yük qəbul edən göstərilməklə, ayrı-ayrı yükdaşıma sənədləri üzrə daşımaya qəbul
edilmiş yük
partiyasıdır. Müşahidə vahidi hesab edilir, yükün qəbul edilməsi anından yükü qəbul edənə vermə anına qədər bütün proseslərin əks olunmasını təmin edir (“Göndərmə kateqoriyası”na bax).
daşınan
məhsulların həm
istehsal xüsusiyyətləri (mənşəyini, emalının başa çatma dərəcəsini, təyinatını), həm də daşınma xüsusiyyətlərini (dəmir yol nəqliyyatı vasitələrinin növlərini, həcmliliyini, iriliyini və s.) üzrə əlamətlərin qruplaşdırılmasıdır. Yüklərin təsnifatı iqtisadi- nəqliyyat əlaqələrinin öyrənilməsinə, ayrı-ayrı nəqliyyat növlərində və ümumilikdə tariflərin və daşımaların müəyyənləşdirilməsi məqsədinə xidmət edir. Yüklərin təsnifatı nomenklatura adlanan, yüklərin sistemləşdirilmiş siyahısı şəklində tərtib olunur. Dəmir yolu və su nəqliyyatının vahid statistik-tarif nomenklaturası 11 bölmə, 69 qrup, 250 mövqe, 4000-dən çox adda yük növlərinə bölünür. Nəqliyyatın digər növlərində qrupların sayı kəskin ixtisar edilmiş daha yığcam nomenklaturadan istifadə edilir. Azərbaycanda Nəqliyyat Statistikası üçün Yük Təsnifatı (NSYT) 2005—ci ildən tətbiq edilir. “Nəqliyyat statistikası üçün
yük təsnifatı (siyahısı)” nəqliyyat statistikası sahəsində məlumatların mübadiləsini təmin etməyə imkan verir və Azərbaycanda milli versiyaları olan beynəlxalq təsnifatlarla - “Fəaliyyət növü üzrə Məhsul Növləri Təsnifatı”nın (Milli versiyası: Məhsul Növləri Təsnifatı) və “Bütün Đqtisadi Fəaliyyət Növlərinin Beynəlxalq Standart Sahə Təsnifatı” (Milli versiyası: Đqtisadi Fəaliyyət Növləri Təsnifatı) ilə uzlaşdırılmışdır.
711
YÜKLƏRĐN VƏ SƏRNĐŞĐNLƏRĐN DA- ŞINMASI – nəqliyyatın fəaliyyətinin faydalı nəticəsidir. O, yüklərin və sərnişinlərin daşınması, sərnişin dövriyyəsi və yük dövriyyəsi (yəni uzaqlıq nəzərə alınmaqla, daşımanın həcmi) göstəriciləri ilə xarakterizə olunur. Bu göstəricilər üzrə məlumatlar nəqliyyatın növləri, əlaqənin növləri (beynəlxalq, şəhərlərarası, şəhərətrafı, şəhərdaxili), yükün növləri üzrə verilir
əgər k–m>s–1 olarsa, ekonometrik modelin struktur tənliyi yüksək eyniləşdiricidir, burada k – modelin
əvvəlcədən müəyyən
edilmiş dəyişənlərinin sayı; m – modelin verilən struktur tənliyinə daxil
olan əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş dəyişənlərinin sayı;
modelin verilən struktur tənliyinə daxil olan endogen dəyişənlərinin sayıdır. Əgər k-m = s-1 olarsa, onda tənlik eyniləşdirilmiş və ya dəqiq eyniləşdirilmiş adlanır.
SONUNCU CĐNSĐ ƏLAQƏDƏ QORU- YUCU VASĐTƏLƏRDƏN ĐSTĐFADƏ ET- MĐŞLƏRĐN PAYI (Minilliyin bəyanna- məsində əks olunmuş inkişaf göstəricilərindən) - son 12 ay ərzində daimi olmayan cinsiyyət tərəfdaşları ilə cinsi əlaqə zamanı qoruyucu vasitələrdən istifadə haqqında məlumat verən 15- 24 yaşlı gənc insanların sayıdır. Son 12 ay ərzində daimi olmayan cinsi tərəfdaşlarla (yəni həyat yoldaşı və yaxud məşuqu olmayanlar) cinsiyyət əlaqəsində olduqları haqqında və bu və ya digər tərəfdaşlarla axırıncı cinsi əlaqədə olarkən qoruyucu vasitələrdən istifadə etmələri haqqında məlumat verən 15-24 yaşlı respondentlərin sayı, son 12 ayda daimi olmayan cinsi əlaqədə olmaları haqqında məlumat vermiş 15-24 yaşlı respondentlərin ümumi sayında payı kimi hesablanır.
(ĐŞLƏNMƏSĐ) – yükün limanın anbarları vasitəsilə bir nəqliyyat növündən digərinə və ya bilavasitə bir nəqliyyat vasitəsindən digərinə (dəmir yolu
vaqonlarından, avtomobil nəqliyyatından su nəqliyyatına və əksinə)
verilməsidir. Yükün boşaldılıb yüklənməsi birbaşa variantla (bir nəqliyyat vasitəsindən digərinə) daha əlverişli hesab edilir. Belə ki, bu zaman yükün limanın anbarlarına daşınması və onun başqa nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsinə qədər orada saxlanması zəruriliyi aradan qaldırılır.
– göndərilmə məntəqəsindən təyinat məntəqəsinə, yük alıcısının ünvanına yükün
və göndərmələrin məcmusu üçün orta hesabla 1 göndərmə üzrə
göndərmə günlərdə, göndərmələrin çatdırma vaxtını göndərmələrin sayına bölməklə, göndərmələrin kütləsinin 1 tonuna ton-günlərdə göndərmələrin çatdırma vaxtını göndərmələrin tonla çəkisinə bölməklə müəyyən olunur.
712
-Z- Zaman laqı.................................................. 713 Zaman sırası ............................................... 713 Zavoddaxili dövriyyə ................................. 713 Zəmanət ...................................................... 713 Zəncirvari qiymət indeksi .......................... 713 Zərərli maddələrin atmosferə atılması ...... 713 Zəvvar turları.............................................. 713 713
ZAMAN LAQI . “Gecikmək” sözünə bax.
- bərabər vaxt intervallarında həyata keçirilmiş, t - müşahidə anlarında (t=1,2,...T) hər hansı X t göstəricisinin müşahidə edildiyi vaxtda nizamlanmış sırasıdır. Zaman sırası bəzən dinamika sırası da adlandırılır (“Dinamika sırası”na bax). Sıranın “uzunluğu” dedikdə, adətən, əvvəlki müşahidədən sonrakı müşahidəyədək keçən vaxt və ya T müşahidəsinin sayı - seçmənin həcmi başa düşülür.
– müəyyən dövrdə istehsalçı-müəssisə tərəfindən özünün sənaye-istehsal ehtiyacları üçün istehsal olunmuş və müəssisə daxilində məhsul istehsalı prosesində istehlak edilmiş sənaye məhsullarının dəyəridir.
– (I) – müəyyən şəxs tərəfindən pul, yaxud
əşya öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə zəmanət, qəbul edilmiş öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə məsuliyyət formasıdır; (II) - borclunun özü tərəfindən kreditin ödənilməsi qabiliyyəti olmadıqda, üçüncü tərəfin bu borcu ödəməsi üçün onun razılığıdır. Zəmanət şərtli və şərtsiz ola bilər, kreditin bir hissəsini və ya bütün məbləğini ödəyə bilər, müqavilə ilə və ya təslim yazısı ilə rəsmiləşdirilə bilər. Zəmanət əməliyyatlarında iştirak edən bankların sayından asılı olaraq, birbaşa, dolayısı və vasitəçilik zəmanətlərini fərqləndirirlər. ZƏNCĐRVARĐ QĐYMƏT ĐNDEKSĐ -
dövrün qiymətlərinin keçən dövrün qiymətlərinə aid edilməsi metodu əsasında qurulur. Statistik təcrübədə uzunmüddətli vaxt ərzində qiymət indeksinin hesablanmasında istifadə olunur. Zəncirvari metodun seçilməsi keçid dövründə istehsalın və istehlakın qeyri-sabit vəziyyəti ilə şərtlənmişdir. Belə ki, bu zaman əmtəə dəstlərində daimi dəyişikliklər baş verir və praktiki olaraq yalnız nəticələrin qarışıq müqayisəliliyi təmin edilir (yəni bilavasitə bir-birinin ardınca gələn 2 ay çərçivəsində müqayisəlilik). Bu şəraitdə zəncirvari qiymət indeksi konkret dövr üçün daha dəqiq və daha elastik hesab edilir. Belə ki, qeyd edilmiş bazada
qiymət indekslərinin hesablanmasında qaçılmaz olan əlavə hesabat tələb edilmədən əmtəələrin dəyişməsi həyata keçirilir.
bütün antropogen (insanın cari təsərrüfat fəaliyyəti ilə birbaşa bağlı olan) mənbələrdən insan və ətraf mühit üçün təhlükəli olan zərərli maddələrin atmosferə daxil olmasıdır. Stasionar mənbələr tərəfindən atmosferə atılan zərərli maddələrin tərkibinə daxildir: mütəşəkkil çirklənmə mənbələrindən, yəni toz-qaztəmizləyici qurğulardan keçdikdən sonra
(natamam təmizləmə nəticəsində) hava hövzəsinə daxil olan çirkləndiricilər və təmizləmədən keçmədən hava hövzəsinə daxil olan çirkləndiricilər (qeyri- mütəşəkkil mənbələrdən). Ev təsərrüfatlarında olan tullantıların hesablanması xüsusi qaydada aparılır. Qeyri-stasionar (hərəkətdə olan) mənbələrdən atmosferə daxil olan tullantıların hesablanması avtomobil, dəmir yolu, dəniz, çay, hava nəqliyyatları üzrə aparılır. Atmosferə çirkləndirici maddələrin daxil olmaları statistikası bütövlükdə bütün tərkiblər (kiloqram və tonla), onların ayrı- ayrı növləri, həm də konkret bir maddənin (onun son dərəcə yol verilə bilən qatılığında) miqdarının statistik ölçülməsindən sonra şərti hesablamalarla uçota alınır. Məlumatların işlənməsi (ümumiləşdirilməsi), nisbətən iri şəhərlər və ekoloji vəziyyətin gərgin olduğu təsərrüfat mərkəzləri ayrılmaqla, sahə (fəaliyyət növü), idarə və inzibati bölmələr üzrə həyata keçirilir. (II) - ətraf mühitin qorunmasına çəkilən xərclərin ölçülməsində tez-tez müraciət olunan, ətraf mühitin öyrənilməsinin bir bölməsidir. Bu bölmə atmosferə atılan zərərli qazların, mayelərin və tozların qarşısının alınmasını, azalmasını və onların monitorinqini əhatə edir.
- mömin və dindarların müqəddəs yerlərə, müxtəlif sitayiş obyektlərinə təşkil olunmuş səfərlərdir, çox zaman dini qurumlar tərəfindən dini bayramlarla (mərasimlərlə) əlaqədar olaraq təşkil olunur.
714
Đstifadə olunan ədəbiyyatların siyahısı
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası – 12.11.1995, № 00. Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 15.12.1992, № 405. Rəsmi statistika haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 18.02.1994, № 789 Sosial sığorta haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 18.02.1997, № 250- QD.
Dövlət qulluğu haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 21.07.2000, № 926- IQ.
Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət registri haqqında A
zərbaycan Respublikasının Qanunu – 12.12.2003, № 560-IIQ Dövlət borcu haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 29.12.1992, №42 (qüvvədən düşüb) 22.05.2007, № 334-IIIQ Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 16.01.2004, № 590-IIQ. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında Qanunu – 10.12.2004, № 802- IIQ. Mühasibat uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 29.06.2004, № 716-IIQ. Ailə kəndli təsərrüfatı haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 14.06.2005, № 926-IIQ. Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu – 19.06.2009, № 833-IIIQ. Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsi – 10.06.1997, № 311-IQ. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi – 01.02.1999, № 618-IQ. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi – 25.06.1999, № 695-IQ. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi – 28.12.1999, 779-IQ. Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsi – 28.12.1999, № 781-IQ. Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi – 30.12.1999, № 787-IQ. Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi – 11.07.2000, 905-IQ. Azərbaycan Respublikasının Mənzil Məcəlləsi – 30.06.2009, № 845-IIIQ. Azərbaycan Respublikasında kiçik sahibkarlıq subyektlərinin meyarlarının müəyyənləşdirilməsi və “Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunundan irəli gələn vəzifələrin icrasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2009-cu il 18 dekabr 192 nömrəli qərarı. English/Russian glossary of statistical terms with multilingual entries (first edition), Volume I, Business registers - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1994. English/Russian glossary of statistical terms with multilingual entries (first edition), Volume II, Structural business statistics - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1995. English/Russian glossary of statistical terms with multilingual entries (first edition), Volume III, Business accounting - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1994. 715
English/Russian glossary of statistical terms with multilingual entries (first edition), Volume IV, Foreign trade - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1994. English/Russian glossary of statistical terms with multilingual entries (first edition), Volume V, National Accounts - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1994. Methodology for business statistics, Glossary of Business statistics (Eurostat, 1998 edition) – Методология статистики предпритий Глоссарий по статистике предприятий - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1999. Glossary of statistical terms (OECD), 2007. SNA-93 (Commission of European Communities, IMF, OECD, UN, Word Bank). ESA-95. Glossary of terms for the Standardization of Geographical names, United Nations, New York, 2002. Methodology for business statistics, Glossary of business statistics (EC, Eurostat). English-Polish Statistical Dictionary. «Инкотермс – 2000. Официальный перевод» изд. Эакон и Бизнес, Спб, 2001. «Курс социально-экономической статистики», Москва, Финстатинформ – 2002. “Minilliyin bəyannaməsində əks olunmuş inkişaf (tərəqqi) məqsədlərinə nail olunmanın monitorinqi üçün göstəricilər” BMT, Nyu-York, 2006-cı il. Человеческое развитие: новое измерение социально-экономического прогресса, Учебное пособие, Москва, Издательство «Права человека», 2008. Система национальных счетов, 1993, том – 1 (Подготовлено под эгидой Межсекретариатской рабочей группы по национальным счетам, Комиссия Европейских сообществ – Евростат, Международный валютный фонд, Организация экономического сотрудничества и развития, Организация Объединенных Наций, Всемирный банк, Брюссель/Люксембург, Вашингтон, О.К., Нью-Йорк, Париж – 1998 год. Система национальных счетов, 1993, том – 2 (Подготовлено под эгидой Межсекретариатской рабочей группы по национальным счетам, Комиссия Европейских сообществ – Евростат, Международный валютный фонд, Организация экономического сотрудничества и развития, Организация Объединенных Наций, Всемирный банк, Брюссель/Люксембург, Вашингтон, О.К., Нью-Йорк, Париж – 1998 год. «Статистический словарь», Государственный комитет Российской Федерации по статистике, 1996, Финстатинформ, 1996. Əhali məsələləri üzrə ensiklopedik lüğət, Bakı-2008. Đzahlı iqtisadi terminlər lüğəti, I və II cildlər, Bakı-Nurlan-2005. Hüquq ensiklopediyası, Bakı-Qanun-2007. 716
M Ü N D Ə R Đ C A T
Müqəddimə....................................... 3 L..................................................... 399 Lüğətdən istifadəyə dair tövsiyələr.. 6 M.................................................... 407 A....................................................... 7 N..................................................... 487 B....................................................... 45 O..................................................... 511 C....................................................... 81 Ö..................................................... 517 Ç....................................................... 86 P..................................................... 527 D....................................................... 93 R..................................................... 545 E....................................................... 143 S..................................................... 559 Ə....................................................... 173 Ş..................................................... 614 F........................................................ 217 T..................................................... 620 G....................................................... 228 U..................................................... 662 H....................................................... 241 Ü..................................................... 671 X....................................................... 262 V..................................................... 677 Đ......................................................... 277 Y..................................................... 687 J......................................................... 342 Z .................................................... 712 K....................................................... 344 Đstifadə olunan ədəbiyyatların
Q....................................................... 379 siyahısı Download 17.41 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|